آیاروسیه درمساله هسته ای ایران سنگ اندازی میکند؟

مذاکرات ایران  و گروه ۱+۵ در ژنو برگزار و برای نخستین بار تیم مذاکره کننده رئیس‌جمهوری جدید شرکت داشت. مذاکراتی که با ابراز خوش بینی های زیادی همراه شد. اما نوع کنشگری و رویکرد مسکو در قبال پرونده هسته ای ایران به نظر همچنان دارای ابهاماتی است . یعنی اکنون که بن بست پرونده هسته ای ایران آرام آرام در حال باز شدن است و ایران و امریکا و به عبارتی ایران و غرب گام هایی را برای تنش زدایی برداشته اند پرسش این جاست که موضع و رویکرد مسکو در قبال آینده این تنش زدایی و حل مساله هسته ای ایران چیست؟ در همین راستا برای درک بهتری از نوع موضع گیری روسیه گفتگویی با محمد رضا فرقانی سفیر پیشین و کارشناس مسائل اوراسیا داشته ایم:

واژگان کلیدی: رویکرد روسیه در مساله هسته ای ایران، نگاه روسیه به پرونده هسته ای ایران، روسیه و تنش زدایی ایران و غرب، روسیه و حل مساله هسته ای ایران ، مخالفت روسیه با حل مساله هسته ای ایران

مرکز بین المللی مطالعات صلح: با نگاهی به گذشته موضع گیری روسیه در پرونده هست های ایران این رویکرد را چگونه مورد بررسی قرار میدهید؟

رویکرد روسیه در مساله هسته ای ایران رویکرد با ثباتی نبوده دارای فراز و نشیب هایی متناسب با دوره های مختلف این کشور بوده است. روسیه در دوره رئس جمهوری مدودوف دارای موضع گیری متفاوتی نسبت به موضع گیری دولت کنونی بود. به عبارتی میتوان گفت موضع گری دولت روسیه و مسکو نسبت به مساله هسته ای ایران متناسب با رئیس جمهور وقت روسیه ی و همینطور ناشی از اوضاع منطقه و بین المللی بوده است. در این چارچوب می توان به سیر تاریخی موضع روسیه در مورد ایران پرداخت . در سالهای ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ که آقای مدودوغ رئیس جمهور روسیه بود موضع گیری روسیه به نوعی همکاری با امریکا و کشورهای اروپایی شورای امنیت سازمان و آژانس بین المللی هسته ای بود و منجر به اعمال فشار به جمهوری اسلامی ایران شد. یعنی اگر چه تفاوت هایی بین موضع گیری روسیه با اروپا و امریکا وجود داشت اما در نهایت این تفاوت آنچنان زیاد و قابل ملاحظه نبود که بتوان بر موضع گیری کشورهای غرب تاثیرگذارد. این امر موجب شد قطعنامه های کشورهای غربی با تغییرات جزئی به تصویب شورای امنیت سازمان ملل شود. اما در دوره پوتین موضع گیری دولت روسیه تغییر کرد که یکی از دلایل آن به پوتین و دیدگاه ای پوتین در این موضع برمیگرد اما قسمت عمده تقویت موضع گیری های روسیه به اوضاع بین المللی و تفاوتهایی چون تغییرات در لیبی و فریب روسیه برمی گردد. به همین ترتیب در یک بررسی اجمالی سرنگون قذافی منجر به احساس غبن و ضرر مسکو در قبال سیاست های امریکا شد و به همان نسبت تفاوت هایی در موضع گیری های روسیه در مورد ایران و همچنین موارد گوناگون دیگر جهان رخداد. اما از آنجایی که موضوع ایران یکی از موضوعات مهمی بین المللی است روز به روز شاهد فاصله گرفتن مسکو از اروپا و امریکا بودیم تا جایی که به ایستادگی روسیه در مقابل آنها منجر شد. عامل دیگر تاثیر گذاری روسیه بر چین بود. مسکو توانست چین را با خود همراه کند و در حال حاضر چین و روسیه دو کشور عضو شورای امنیت هستند و به نوعی در مقابل سیاست های اروپا و امریکا ایستاده اند  .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: سرگئی ریابکوف معاون وزیر خارجه روسیه در باره مذاکرات ژنو با تغییر لحنی آشکار مذاکرات هفته گذشته را کم اهمیت خواند و ریابکوف صریحا اظهار داشت اتفاقی نیافتاده و صرفا چند قدم در مسئله ای بزرگ برداشته شده است. وی از همگان در خواست کرد لطفا برای نتایج نشست ژنو کف نزنند. با این وجود در شرایط کنونی روسیه چه رویکردی در مساله هسته ای ایران دارد؟

من فکر میکنم موضع گیری آقای ریابکوب و همچنین وزارت خارجه روسیه در مورد ژنو موضع گیری بسیار درستی است. اینکه نباید خیلی زود قصاوت کرد، خوشبین بود، با عجله و شتاب مسائل را بررسی کرد و واکنش نشان داد بیانگر موضع گیری خوب و نشان از واقع بینی روسیه در مورد ژنو دارد . این موضع تقریبا به موضع ما و ایران نزدیک است و خود بیان کننده گرایش های نسبتا خوب با ایران است. من فکر میکنم که از این پس دولت روسیه با واقع بینی بیشتر و سیاسی که نبایستی در قبال امریکا و کشورهای اروپایی صحنه را واگذار کند و حاضر به واگذاری امتیازات کلان به این کشور ها شود عمل کند . همچنین روسیه تاثیر مثبتی بر روی چین دارد تا موضع گیری ها نسبتا مثبتی در مورد پرونده هسته ای ایران داشته باشد .

مرکز بین المللی مطالعات صلح : بیشتر کشورها توام با خوشبینی نسبت به نتایج گفتگو ها و آینده آن ابراز خوشبینی کرده اند و ایران نیز از فضای مثبت حاکم بر مباحث سخن گفته است. اما رفتار مسکو موجب شده برخی تحلیل گران به نارضایتی مسکو از روند حل مساله هسته ای ایران اشاره می کنند. آیا روسیه قصد سنگ اندازی در حل مساله هسته ای ایران و رویکردی ضد ایرانی چون طولانی تر شدن مذاکرات هسته ای و…. را دارد؟

من فکر نمیکنم روسیه بخواهد در مورد این امر سنگ اندازی خاصی کنند. چرا که روس ها و ایران همکاری هایی داشته و روسها هم نسبت به این موضوع که مذاکرات آنها را از ایران دور نمی کند اطمینان دارند. اگر چه موضع گیریهای دولت مسکو با واقع گرایی همراه باشد دولت روسیه تقریبا اطمینان کاملی را در مورد سرانجام مذاکرات هسته ای دارد  .

مرکز بین المللی مطالعات صلح : اگر ارتباط ایران  و نظام بین الملل بر اساس تعامل سازنده به نتایج ملموسی به خصوص در مسئله هسته ای و در جهت حل منازعه ایران  و آمریکا  بیانجامد، موضع روسیه در این مورد چیست؟

این موضوع به ضرر روسیه نیست. روسیه بارها در مواضع خود این امر را اعلام کرده است و از همکاری هر چه بیشتر ایران با سازمان ملل و آژانس استقبال میکند. بنابراین اگر در نهایت مذاکرات به سمتی رود که بتواند نگرانیهای ایران و غرب را مرتفع کند باز هم در جهت خلاف روابط و منافع ایران و روسیه نخواهد بود .

مرکز بین المللی مطالعات صلح : آیا مسکو درصدد است که با بازنگری در آینده نوع تنش زدایی ایران با غرب و حل بحران هسته ای ایران تلاش میکند تا همچنان کارت ایران را در دست داشته باشد و عملا همچنان از قبل پرونده هسته ای ایران منافع و امتیازاتی بسیاری را کسب کند؟

من با این تحلیل خیلی موافق نیستم که روسیه همواره با کارت ایران بازی میکند و به دنبال امتیازاتی بوده است. اگر چه برخی از این رفتارها این نظریه را تشدید میکند اما من معتقدم که روسیه دارای موضع گیری های خاص خود با توجه به منافع خود است.یعنی اگر چه اشتباهاتی هم داشته، اما ما امیدواریم که دولت روسیه اشتباهات قبلی را مرتکب نشود و هر دو کشور بتوانند با واقع بینی و منافع مشترک آینده روابط را رقم زنند و منافع را تامین کنند .

مرکز بین المللی مطالعات صلح: موضع ایران در پرونده هسته ای باید به چه گونه باشد که روس ها را به امتیازگیری بیشتر از ایران وا ندارد. آیا ایران  باید با دیپلماسی هوشمندانه هم روسیه را راضی نگاه دارد و هم مسئله هسته ای خود را پیش ببرد؟

اکنون جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات بر حل مساله هسته ای تمرکز دارد و بحث ایران و غرب مطرح نیست. ایران در این مرحله به دنبال این نیست که روابط خود با امریکا تنظیم کند و بر آن تاثیر گذارد و در مرحله کنونی در صرفا در چارچوب مسائل بین المللی به دنبال حل مساله هسته ای است. لذا جای هیچ گونه نگرانی روسیه وجود ندارد حتی اگر شرایط هم به گونه ای رود که زمانی تصمییم مذاکره با امریکا انجام گیرد باز هم به گونه ای نخواهد بود که به روابط با روسیه لطمه خورد. روسها هم هر چند اطمینانی از این امر دارند اما ما هم باید به روسها اطمینان دهیم .