«برجام» و ضرورت حرکت ملی به سوی انسجام

تدبیر24: تیرماه پارسال در چنین روزی، ایران با قدرت های بزرگ جهان به توافقی جامع در ارتباط با فعالیت های صلح آمیز هسته ای دست یافت. یکی از مهمترین هدف های مسوولان کشور از ورود به گفت وگوها، نشان دادن واقعیت های برنامه هسته ای ایران به جهانیان و درهم شکستن ساختار تحریم های ظالمانه هسته ای بود. پیشتر، غرب و آژانس بین المللی انرژی اتمی زیر نفوذ فعالیت های ایران ستیزانه و ایران هراسانه دشمنان خارجی و برخی بی تدبیری های داخلی در نمایاندن اهداف و برنامه های جمهوری اسلامی ایران، مدعی بودند که ایران به دنبال تولید و کاربرد سلاح های هسته ای است.
با روی کار آمدن دولت یازدهم و آغاز جدی گفت وگوهای ایران و 1+5، راه برای همکاری های ایران و آژانس نیز هموار شد تا جایی که «یوکیا آمانو» مدیر کل این سازمان بارها برای گفت وگو و نظارت بر فعالیت های هسته ای به کشورمان سفر کرد. در هیچ یک از گزارش های ماهانه و فصلی وی به شورای امنیت در جریان گفت وگوهای دوساله و نیز گزارش های وی در عصر پسابرجام نشانی از بدعهدی ایران به چشم نمی خورد.
امروز تنها اختلاف به بحث فعالیت های موشکی ایران بر می گردد. این موضوع هرچند ارتباطی به متن برجام و توافق صورت گرفته ندارد اما طرف مقابل آن را به قطعنامه 2231 پیوند می دهد. بر پایه این قطعنامه شورای امنیت، ایران نمی تواند به آزمایش موشک های بالستیک که قابلیت حمل کلاهک های هسته ای را داشته باشد، اقدام کند. این در حالی است که موشک های ایران تنها با هدف تدافعی تولید می شود و قابلیت حمل کلاهک هسته ای برای آن تعریف نشده است.
ورای این اختلاف ها و نیز موانع خارجی که هنوز پیش پای اجرای برجام و بهره برداری از فرصت های آن وجود دارد، موضوع نگاه داخلی به برجام و رویکردها در قبال آن اهمیت بسیاری دارد. برجام به عنوان سندی ملی از دل 2 سال گفت وگوهای سخت و فشرده با نظارت رهبری و هدایت عالیترین مسوولان کشور بیرون آمده است. متن این توافق را به این خاطر سند ملی می دانند که مجموعه نظام بر آن مُهر تایید زده است.
از همان آغاز، همه مراحل گفت وگوها به صورت گام به گام بر اساس مصوبه های شورای عالی امنیت ملی و زیر نظارت این شورا انجام می گرفت. پس از توافق نیز، مجلس شورای اسلامی که با گزارش های مداوم «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه همواره در جریان جزییات گفت وگوها و میزان پیشرفت آن قرار می گرفت، سرانجام طی 2 جلسه رسمی، کلیات و سپس جزییات برجام را تصویب کرد. اعضای شورای عالی امنیت ملی و شورای نگهبان هم آن را از تصویب خود گذراندند. در فرجام کار نیز رهبر انقلاب با تعیین الزام های نه گانه برای اجرای برجام، آن را مورد تایید قرار داد.
به رغم گذشت یک سال از توافق هسته ای، برخی در داخل بدون توجه به اهمیت این سند و تصمیم سنجیده نظام، از هر فرصتی برای ضربه زدن به برجام استفاده می کنند. آنان با سوء استفاده از سخنان و موضع گیری های مقام های کشورمان در رایزنی و چانه زنی با طرف های خارجی، می کوشند برجام را تعهدی یکسویه از ایران به کشورهای غربی و توافقی بی حاصل معرفی کنند. به عنوان نمونه، چندی پیش سخنان «ولی الله سیف» رییس کل بانک مرکزی در مصاحبه با شبکه تلویزیونی آمریکایی «بلومبرگ» دستمایه ای برای ناکارامد خواندن توافق هسته ای و نفی دستاوردهای آن شد. وی در جریان سفر به آمریکا با هدف شرکت در نشست مشترک بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، گفته بود که توافق هسته ای ایران و گروه 1+5 تاکنون تقریبا هیچ دستاورد اقتصادی برای تهران در بر نداشته است.
شماری از سرناآگاهی و برخی از مخالفان و منتقدان برجام با چشم پوشی بر بدیهی ترین اصول چانه زنی سیاسی به صورت آگاهانه و عامدانه از چنین موضع گیری هایی برای تاختن بر دولت استفاده کردند. این در حالی است که در عرف رایزنی و چانه زنی بر سر منافع، دیپلمات ها و مسوولان هر کشوری در مقابل طرف خارجی به اتخاذ تدابیر و روش هایی متوسل می شوند که بیشترین امتیاز را نصیب کشور خود کنند. تیم هسته ای ایران نیز در جریان گفت وگوها بارها با تاکید بر نارضایتی از امتیازهای به دست آمده توانست امتیازهای بیشتری را از طرف مقابل دریافت کند. این یک اصل ابتدایی در آداب دیپلماتیک به شمار می رود و حتی در جریان چانه زنی های فردی برای خرید کالایی عادی هم کاربردی روزانه می یابد.
در این پیوند، «گزاره برگ» های (فکت شیت) آمریکایی که «باراک اوباما» رییس جمهوری این کشور پس از هر توافقی در جریان گفت وگوهای هسته ای برای مردم کشورش تشریح می کرد، نمونه ای آشکار از تفاوت دیدگاه های اعلانی در زمینه دستاوردها و امتیازهای توافق هسته ای بود. وی در این گزاره برگ ها نه به امتیازهای واگذار شده که تنها به امتیازهای دریافتی 1+5 و آمریکا از برجام اشاره می کرد.
هوده سخن این که دست افزارساختن سخنان و موضع گیری های مسوولان که در شرایط زمانی و مکانی خاصِ خود برای بهره برداری بیشینه از فرصت های یک توافق در راستای تامین منافع ملی صورت گرفته، تنها زیر عنوان بهانه جویی سیاسی و بی توجهی به منافع ملی قابل تفسیر و ارزیابی است؛ رفتاری که به فرایند استفاده حداکثری از فرصت های برجام آسیب می زند. از این رو، انسجام و اتحاد بر سر این سند ملی، بهترین راه برای دستیابی به اهداف نظام از توافق هسته ای است.