دیپلماسی اقتصادی در آفریقا

  تدبیر24:  آرزو فرشید-نخستین روز از سومین سفر دوره‌ای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان، به آفریقا بدون هیچ دیدار رسمی و گفت‌وگویی پایان یافت. دوری راه و یک پرواز ٩ساعته باعث شد او و ٣٧ فعال اقتصادی همراهش که به نمایندگی از ٢٧ شرکت اقتصادی آنجا بودند، در بدو ورود به نیجریه امکان آغاز مذاکرات را نداشته باشند، اما هیأت ایرانی در دومین روز حضور خود در نیجریه، روز پرکار و فشرده‌ای را سپری کردند.  آقای وزیر با رئیس‌جمهوری، رئیس مجلس و همتای نیجریه‌ای خود دیدار کرد. در مجمع اقتصادی با حضور فعالان اقتصادی دو کشور سخنرانی و از سفارت ایران در «آبوجا» بازدید کرد و راهی مقصد بعدی شد. «محمد بوهاری»، رئیس‌جمهوری نیجریه، که ظهر دیروز میزبان ظریف بود، با قدردانی از نقش مثبت ایران در منطقه و جهان، از توسعه همکاری‌های تهران - ابوجا استقبال کرد. او همچنین از اینکه کشورش مانند ایران در توسعه خود رویکرد متوازن نداشته و تک‌محصولی مانده است، ابراز تأسف کرد. دیدارهای ظریف در حالی انجام شد که خبرنگاران همراه او در هتل محل اقامتش مانده بودند، گویا مقامات نیجریه‌ای با برگزاری نشست خبری مشترک موافق نبودند و ازهمین‌رو فرصتی برای پرسش و پاسخ فراهم نشد. وزیر خارجه کشورمان پیش از دیدار با رئیس‌جمهوری نیجریه، با همتای خود نیز دیدار کرد. ظریف در دیدار با جفری اونیاما، با اشاره به روابط دوجانبه دیرینه میان ایران و نیجریه، از همکاری‌های نامحدود در حوزه‌های مختلف، از جمله سازمان‌های بین‌المللی (اوپک، سازمان همکاری‌های اسلامی، عدم تعهد و کشورهای صادره‌کننده گاز) سخن گفت و تأکید کرد با یک هیأت تجاری بزرگ به نیجریه آمده و بخش دولتی و خصوصی ایران آماده همکاری با این کشور هستند. اونیاما نیز ایران را کشور بسیار مهمی در منطقه دانست و گفت بسیار علاقه‌مند هستند در زمینه‌های سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی با ایران همکاری کنند. وزیر خارجه نیجریه که به گفته خودش، در سفر سال قبل به ایران از پیشرفت‌های ایران در دوران تحریم تحت‌تأثیر قرار گرفته بود، از لغو تحریم‌های علیه ایران ابراز خرسندی کرد و در ادامه با تأکید بر اینکه نمی‌خواهند یک کشور تک‌محصولی متکی به نفت باشند، گفت ثبات بازار جهانی نفت برایشان مهم است و ازاین‌رو خواهان استفاده از تجربیات ایران هستند.  مبارزه با تروریسم نیز یکی دیگر از محورهای گفت‌وگوی آنها بود، بنابراین ظریف به اونیاما اطمینان داد برای مبارزه با القاعده و بوکراحرام در کنار آنها هستیم.

هر بخشی که نیاز دارید، همراه من هستند

وزیر خارجه ایران بعد از دیدار با همتای خود به هیأت اقتصادی همراهش پیوست و در سخنرانی کوتاهی به روابط دیرینه دوجانبه در حوزه‌های مختلف و سازمان‌های بین‌المللی اشاره کرد. او ابراز امیدواری کرد بعد از لغو تحریم‌ها با آفریقا و به‌ویژه نیجریه در بخش‌های مختلف روابط بهتری داشته باشیم و قرارداشتن دو کشور در مسیر توسعه و نیازهای متقابل را اصلی‌ترین عامل مؤثر در تقویت همکاری‌ها دانست. او افزود: «اینکه از همه بخش‌های اقتصادی و تجاری در این سفر همراه این‌جانب حضور دارند، نشان‌دهنده عزم ایران برای تحکیم روابط اقتصادی است». وزیر خارجه ایران خطاب به تجار نیجریه‌ای گفت: هر بخشی را که نیاز دارید، هم‌اکنون همراه من در سفر هستند و می‌توانید با آنان گفت‌وگو کنید.  ظریف پس از دیدار رئیس‌جمهور نیجریه و همسرش به دنبال گفت‌وگو با برخی گروه‌های مردم‌نهاد این کشور رفت، هیأت اقتصادی همراه نیز به گفت‌وگوهای خود برای توسعه همکاری در زمینه‌های مختلف ادامه دادند. آنها یک روز فرصت داشتند تا در گفت‌وگو با فعالان اقتصادی نیجریه همه جوانب را بررسی کنند. یکی از اعضای این هیأت که در حوزه تولید ماشین‌آلات صنایع غذایی فعالیت می‌کند و تجربه کار در کشورهای آسیایی را نیز دارد؛ معتقد بود اگر مشکلات معمول در حوزه نقل‌وانتقالات بانکی، ازجمله گشایش ال‌سی و... حل شود، بستر لازم برای افزایش مناسبات اقتصادی با کشورهای آفریقایی فراهم خواهد شد. مدیرکل دفتر آفریقایی سازمان توسعه تجارت که هماهنگی‌های لازم برای حضور آنها را انجام داده، نیز امیدوارانه از حضور شرکت‌های فعال در بخش‌های خدمات فنی مهندسی، تولید زیرساخت‌ها، ازجمله آب، برق، گاز، حمل‌ونقل جاده‌ای، صادرات تولیدات موادغذایی، پلاستیکی، دارو و تجهیزات پزشکی، مصالح ساختمانی و معدن سخن می‌گفت، اما قطعی برق که در ٢٤ ساعت گذشته حتی در بهترین هتل شهر نیز چندین بار شاهد آن بودیم، نشان می‌داد حوزه انرژی بیش از دیگر حوزه‌ها مورد استقبال نیجریه‌ای‌ها قرار خواهد گرفت.  الهام حیدری، کارشناس ارشد اتاق بازرگانی ایران، نیز حضور شرکت‌های بزرگ و قدرتمندی همچون مپنا، سابیر، صانیر و... را نقطه قوت هیأت اقتصادی مذکور می‌داند و معتقد است این سفر با توجه به ظرفیت‌های موجود، ازجمله امکانات ارزان در آفریقا، سودمند خواهد بود به شرط اینکه دولت نیز تسهیلات مناسب را برای فعالان اقتصادی فراهم کند و بعد از رفع مشکلات مربوط به گشایش ال‌سی برای برقراری پروازهای مستقیم و حمل‌ونقل آسان‌تر میان ایران و کشورهای آفریقایی، فکری کند.

ظرفیت‌های دلگرم‌کننده

این درحالی است که فریدون حق‌بین، مدیرکل دفتر هماهنگی و راهبرد امور اقتصادی وزارت امورخارجه، با اشاره به سفرها و رایزنی‌های صورت‌گرفته از سوی دستگاه دیپلماسی کشورمان، می‌گوید از اینجا به بعد کار به خود بخش خصوصی و توانمندی‌های آنها بستگی دارد. او سفرهای ظریف را در جهت فرصت‌سازی دانست و توضیح داد: «یکی از وظایف دیپلماسی ایجاد فرصت برای روابط خارجی است و پس از مذاکرات هسته‌ای و شرایط ایجادشده بعد از اجرائی‌شدن برجام، وزارت خارجه در تلاش است ارزش افزوده برجام را به ارزش افزوده اقتصادی تبدیل کند».مدیرکل دفتر راهبرد امور اقتصادی وزارت خارجه با اشاره به اینکه سفرهای ظریف می‌تواند به صورت هم‌زمان ماهیت اقتصادی و سیاسی داشته باشد، گفت: «این شروع روندی است که باید در سطح کشور به آن توجه شود، چراکه ما ظرفیت‌های دلگرم‌کننده‌ای در این سفرها دیده‌ایم». او در پاسخ به این سؤال «شرق» که دستاورد مشهود سفرهای مورد اشاره به‌ویژه به آفریقا- غیر از دلگرمی- چه بوده است، گفت: «دو سفر قبلی به آفریقا و سفرهایی که پیش از این وزیران خارجه داشته‌اند با همراه هیأت اقتصادی نبود. همواره اطلاعات مبادله و پیوندهای محدودی ایجاد شده اما این پیوندها رشد بیشتری نکرده است. به نظر ما توسعه صادرات باید به وسیله صادرکنندگان انجام شود و کاری که ما در دولت می‌کنیم صرفا فرصت‌سازی است. تلاش ما این است که ارتباطات با هزینه کمتر و به نفع شرکت‌های تولید‌کننده و صادرکننده ایرانی شکل گیرد. از این پس برعهده خود آنهاست و ما در گام بعدی کمک‌های زیرساختی و پشتیبانی لازم را خواهیم کرد». حق‌بین افزود: «در این سفر نیز هنوز نمی‌دانیم به چه نتیجه‌ای خواهیم رسید. شرکت‌های همراه ما در این سفر فرصت مذاکره و گفت‌وگو با فعالان اقتصادی کشورهای آفریقایی را دارند و گزارشی که از این نشست‌ها بیرون می‌آید، تعیین می‌کند کشورها چقدر و در کدام حوزه‌ها ظرفیت دارند و مشخص می‌کند به‌عنوان دولت پشتیبان باید چه چیزهایی را فراهم و درنهایت روابط موردنظر را ایجاد کنیم».

-------------------------------------------

دیدارهای ظریف و مقامات نیجریه‌ای در ابوجا انجام شد. شهر جدید و گرانی که اگرچه خیلی لوکس نیست، اما طبیعت چشم‌نوازی دارد. مسئولان ترتیب این سفر را در بهترین فصل ممکن داده‌اند. تمام شب گذشته باران آمد و هوا خیلی بهتر از تهران است. درختان و گل‌های زیبا باعث شده وقتی از ماشین بیرون را می‌بینی، سادگی خیابان‌ها زیاد ذوقت را کور نکند. لباس‌های خوش‌رنگ‌وآب مردم هم کمتر از مناظر توجه جلب نمی‌کند. گویا هفت ‌میلیون از جمعیت ١٨٠‌میلیونی نیجریه در این شهر زندگی می‌کنند؛ هفت‌میلیون پول‌دار. زندگی در شهری که اجاره یک آپارتمان ٥٠متری در آن ماهانه معادل هزارو ٥٠٠ دلار است، برای همه ممکن نیست. مردم خونگرمی دارد که از هر فرصتی برای حرف‌زدن با تو استقبال می‌کنند.