شعارهای عوام فریب؛ جذب رای یا تحدید اعتماد

تدبیر24»فرایند انتخابات به عنوان مهمترین عرصه ظهور و بروز اراده جمعی در تعیین مقدرات جامعه، تقریبا در همه نظام های مردم سالار، به شکل مشابهی آغاز، ادامه و پایان می یابد.
در این میان آنچه به عنوان وعده، شعار و برنامه از سوی نامزدهای انتخابات مطرح می شود، می تواند آینه ای از وضیعت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و سطح نیازها و آگاهی جامعه باشد. در بسیاری از جوامع توسعه یافته، شعار و برنامه های انتخاباتی از بوته آزمون و خطا در احزاب فعال و ریشه دار سربلند بیرون می آیند و آنگاه در عرصه کلان اجتماع و سیاست بازگو و اجرا می شوند.
در ایران به دلیل ضعف نظام حزبی، به طور معمول بیشتر برنامه ها، وعده و شعارهای ارائه شده از سوی نامزدها ثبات و پشتوانه اجرایی تضمین شده ندارد. فاصله چشمگیر وعده های نامزدها با واقعیات ملموس جامعه و فقدان پشتوانه اجرایی برای این شعارها؛ دستکم در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران نمود بیشتری داشته است.
در آستانه این انتخابات پرداختن به دلایل، نتایج و تبعات طرح شعارهای فاقد پشتوانه از سوی نامزدها کسب بالاترین پست اجرایی کشور، بیش از هر زمان دیگری ضروری می نماید. ادامه وعده هایی که رنگ و بوی عوامفریبی به خود گرفته اند به طور قطع تاثیر مخربی بر منافع درازمدت کشور و نظام خواهد داشت. از رهگذر این شعارهای فاقد پشتوانه، اعتماد مردم به چهره ها سیاسی رنگ می بازد و بنیان های توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در کشور آسیب می بیند.
از سوی دیگر در عصر کنونی ارتباطات اعلام شعارها و ارائه وعده های عوام فریب در گستره جهانی نیز می تواند، آسیب زا و حتی در پاره ای از موارد حقارت آفرین نیز باشد. شعارهای فاقد اعتبار نوعی دست کم گرفتن سطح شعور و آگاهی جامعه ایران و مجوزی برای قضاوت جهانی درباره سطح نیازهای کشور است. قضاوتی که می تواند پایه تصمیم گیری های دیگر کشورها در حوزه ارتباط با ایران باشد.

**شناخت جامعه و قانون، ضرورت شعارهای انتخاباتی
کشورهای جهان به تناسب موقعیت جغرافیایی و پیشنیه تاریخی خود بستر برخی منابع و امکانات هستند. آگاهی از کمینه و بیشینه این منابع و امکانات موجود در هر سرزمینی، نخستین شرط گام نهادن در مسیر اداره آن است. در مرحله بعد از این آگاهی اولیه، لازم است نامزد اداره کشور از کمبودها، موانع و پیشینه بسیاری از امور آگاهی کافی داشته باشد. آشنایی تام با قانون اساسی، با تمام تبصره ها، ماده ها و الحاقیه های آن نیز از ضروری ترین آگاهی های نامزد پست ریاست جمهوری است. بدون چنین پشتوانه ای از دانش، هرگونه اظهارنظر، وعده و برنامه، نه تنها به پیشرفت کشور کمکی نخواهد کرد بلکه مانعی برای توسعه و تهدیدی برای اعتماد عمومی خواهد بود.
برخی از نامزدهای حاضر در رقابت های دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، گرچه طی چهار دهه گذشته در پست های اجرایی بوده اند، اما برخی شعارهای مطرح شده، نشان می دهد دستکم در حوزه مربوط به محدودیت های قانونی در اجرای برخی وعده ها، با نوعی کم اطلاعی روبرو هستند. برخی وعده های تبلیغاتی نامزدها با موانع جدی قانونی مواجه است.
ضمانت اجرایی شماری از وعده ها نیازمند حمایت قانونی قوای دیگر در نظام است و با تناقض موجود میان دیدگاه قوه مقننه با دیدگاه برخی از حاضران در رقابت های انتخاباتی، آینده شعارها و وعده های خاص با ابهامات جدی مواجه می شود. نامزدها و تیم مشاوران آنها، در تدوین و تنظیم برنامه های ارائه شده باید محدودیت قانونی،کمبودهای منابع وگذشته اقتصادی و سیاسی کشور را به عنوان اصل بنیادی راهبرد خود قرار دهند تا در صورت پیروزی در چنین رقابت تاثیرگذاری، از رهگذر وعده ها و برنامه های ارائه شده، منافع دراز مدت سرزمینی ایران خفظ و مسیر کشور به توسعه ای پایدار رهنون شود.

**جامعه ایران و سایه سنگین شعارهای عوام فریب
وعده های تبلیغاتی و برنامه نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری برای اداره کشور همزمان با اعلان و اعلام در افکار عمومی، تحلیل ها، قضاوت ها و واکنش های بسیاری در سطح جامعه در پی دارد. در موسم انتخابات دوازدهم اما به لحاظ حجم شعارهای فاقد پشتوانه و واکنش ها به این شعارها، عرصه سیاست ایران با پدیده تازه ای به ویژه در مناظره های تلویزیونی روبرو شد.
آنچه میان حجم انبوه واکنش ها و تحلیل اهمیت دارد، نتایج و تبعات این گونه شعارها برای ایران در عرصه داخلی است. در سطح جامعه طرح شعارهای اقتصادی عوام فریب و فاقد پشتوانه اجرایی، سطح دانش و احاطه مردم به قانون و شرایط کشور را زیر سوال می برد این در حالی است که بیشینه جامعه ایران افراد تحصیل کرده و آگاه از محدودیت ها و منابع کشور هستند.
طرح چنین وعده هایی اعتماد عمومی به طراحان را آسیب خواهد زد و چالش و پرسشی در ذهن مردم ایجاد می کند که چنین وعده های فاقد ضمانت اجرایی چرا از سوی چهره های اجرایی کشور طرح و اعلام می شود. پاسخ این پرسش از دو حالت در ذهن مردم خارج نیست. یا چنین وعده هایی قابلیت اجرایی دارد که با توجه به محدودیت ها و شرایط کشور چندان ممکن به نظر نمی رسد، یا در حالت دوم این وعده ها تنها برای فریب عوام و بهره جویی از نیازهای مردم طراحی شده است. این چالش و پاسخ به آن در جامعه آگاه ایران، به طور قطع در راستای منافع طراحان نیست و بیش از آنکه جاذب رای مردم باشد؛ دافع اعتماد آنها خواهد بود.
هرچند نمی توان دغدغه ها اقتصادی مردم و وضیعت نامطلوب اقتصاد در برهه کنونی را نادیده انگاشت؛ اما طرح وعده هایی چون پرداخت پول و افزایش نامتعارف آمار اشتغال نه تنها در کوتاه مدت اثرات مخربی بر اقتصاد ایران بر جای خواهد گذاشت، در درازمدت هم توسعه ایران را با موانع جدی روبرو می کند. در برخی شعارهای نامزدها آنچه چندان مورد توجه قرار نمی گیرد موضوع پایبندی بر اصل توسعه پایدار و ضرورت حفظ و حراست از منافع جمعی و ملی ایران در درازمدت است. کانون توجه و افق برخی نامزدها، در تعریف اهداف و راهکارهای خود تنها چهار سال آینده است و برنامه های وعده داده شده به باور بسیاری از صاحبنظران علم اقتصاد و سیاست، در تناقض با افق های پیش بینی شده در سندهایی چون 1404 است.

**تبعات وعده های عوام فریب در گستره جهانی
روی دیگر سکه شعارهای عوام فریب تاثیرات و تبعات جهانی آنها است. در عصر ارتباطات و دهکده جهانی، می توان به جرات گفت شعارها و وعده های انتخاباتی نامزدهای ریاست جمهوری ایران علاوه بر گستره ملی در جغرافیای جهانی نیز شنیده، تحلیل و ارزیابی می شود. دوستان و دشمنان ایران بخشی از شناخت خود از جامعه ایران را بر پایه شعارهای نامزدهای ریاست جمهوری به دست می آورند. نوع شعارها و جنس وعده های نامزدها نموداری از نیازهای ایران به جهان ارائه می کند، اگر چنین وعده هایی به عوام فریبی متمایل شوند، به طور قطع قضاوت های خارجی درباره سطح نیازهای جامعه ایران تحقیرآمیز خواهد بود. از سوی دیگر قضاوت درباره طراحان چنین شعارهایی در مقام نامزد پست اول اجرایی کشور، چندان با مولفه های حفظ عزت ملی ایران هم سو نخواهد بود.