نسخه غلبه بر بحران های منطقه ای

  تدبیر24:   سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران طی دوره فعالیت دولت یازدهم روندهای پرفراز و نشیب و گردنه های دشواری را از سر گذرانده است. از دشوارترین این گردنه ها به ثمر رساندن گفت وگوهای هسته ای با قدرت های جهانی در قالب گروه 1+5 بود که در نهایت به «برجام» انجامید.

همزمان، تحول در روابط خارجی پرچالش و حرکت به سوی همکاری های گوناگون به انگیزه ای مهم میان ایران و دیگر کشورها تبدیل و تهران به کانون دیپلماسی منطقه و حتی گاه جهان تبدیل شد. تحول یاد شده تنها محدود به مناسبات با دولت های غربی نبود و بسیاری از کشورهای غیرغربی به ویژه کشورهای همسایه و پیرامونی هدف سیاست خارجی تعاملجویانه تهران قرارگرفتند.

پاکستان در زمره کشورهایی است که ماهیت سیاست خارجی خود را دست کم در حوزه اعلانی برمبنای تنش زدایی، همکاری و گسترش روابط گوناگون با اغلب واحدهای ملی استوار ساخته که در مورد ایران افزون بر آنچه یاد شد، حسن همجواری، روابط تاریخی و تمدنی و همچنین اشتراکات فراوان فرهنگی و مذهبی موجب گرمی مناسبات تهران- اسلام آباد شده است.

به همین خاطر، «حسن روحانی» رییس جمهوری به عنوان مقصد نخستین سفر خارجی امسال خود در اوایل فروردین ماه به اسلام آباد رفت. در ادامه این دید و بازدیدها اکنون سپهبد «ناصرخان جنجوعه» مشاور امنیت ملی نخست وزیر پاکستان برای یک دیدار رسمی سه روزه به ایران سفر کرده است تا با مقام های کشورمان به گفت وگو بنشیند. وی دیروز (دوشنبه چهارم تیرماه) با «علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی دیدار و درباره همکاری های دوجانبه به ویژه در زمینه مسایل امنیتی رایزنی و تبادل نظر کرد.

شمخانی در این دیدار ضمن تاکید بر اراده مقام های تهران و اسلام آباد برای تعمیق و گسترش همکاری های دوجانبه و نیز مسایل جهان اسلام، به سابقه حسن همجواری و خالی از تهدید متقابل در مناسبات جمهوری اسلامی ایران و پاکستان اشاره کرد که معطوف به فعال سازی فرصت های مشترک برای تامین منافع 2 ملت بوده است.

دبیر شورای عالی امنیت ملی با انگشت نهادن بر ضرورت های پاسداری از امنیت پایدار مرزها و همکاری ایران و پاکستان در زمینه مبارزه با ترانزیت مواد مخدر، قاچاق انسان و سلاح و و مبارزه با گروه های اشرار، تصریح کرد: اجازه نخواهیم داد برخی کشورها با ارسال سلاح و اجاره تروریست برای ایجاد ناامنی در مرزها، روابط میان 2 کشور را تحت تاثیر قرار دهند.

این سخنان، گویای برجستگی رویکرد اعتدالگرایی سیاست خارجی ایران به ویژه در خصوص تحولات و موضوع های منطقه ای است که در حال حاضر با آفت و معضل افراطی گری دست به گریبان است.

تحولات این روزهای کشورهایی چون سوریه، عراق، یمن و حتی چالش های امنیتی که طی ماه ها سبب دردسرهای فراوان برای دولت های ترکیه، لبنان، افغانستان، پاکستان و ... در غرب آسیا شده تا حد زیادی متاثر از رشد افراطی گری و نیز بروز آن از برخی مجاری دولتی است.

آنچه مشخص است اینکه در برابر رویکرد تنش زدا و اعتدالی جمهوری اسلامی ایران، برخی دولت ها منافعشان را به خطا در بر هم زدن ثبات و ایجاد ناامنی در سراسر منطقه می جویند و حتی چشم انداز و آینده خود را دستخوش آسیب های گریزناپذیر چنین رویکرد تندروانه و غیرعقلایی ساخته اند.

نمود آشکار تندروی هایی از این دست را می توان در حمایت همه جانبه برخی دولت ها از گروه های تروریستی نظیر داعش، جبهه النصره و ... به چشم دید؛ گروه هایی با تاریخ مصرف محدود که به عنوان دست افزارهای دخالت قدرت های فرامنطقه ای پایه ریزی شدند و سپس در خدمت اهداف سودجویانه شماری از رهبران خاورمیانه قرار گرفتند.

این تندروی ها و اعتدال ستیزی ها همچنین خود را در شکل گیری ائتلاف عربی برای حمله به مردم بی دفاع یمن نشان داد؛ ائتلافی که به رهبری سعودی ها مدعی بازگرداندن آرامش و ثبات به یمن بود اما جز کشتار و بی خانمانی مردم این کشور را به بار نیاورد.

با توجه به رخدادهای سال های اخیر می توان به نوعی شاهد تقابل رویکرد تندروانه با اعتدالگرایی بود که از جمله اهداف اصلی آن بازداشتن جمهوری اسلامی ایران از قرار گرفتن در جایگاه قدرت بی بدیل خاورمیانه، هموار سازی مسیر جنایتگری صهیونیست ها و فراموشی آرمان فلسطین و تداوم بحران های منطقه ای در راستای سودجویی کوتاه مدت برخی دولت ها است. این در حالی است که هیچگاه منافع ملت های منطقه با افراطی گری، گسترش ناامنی و تداوم حیات گروه های تروریستی قابل جمع نخواهد بود.

آنچه مشخص است اینکه هوده اعتدالگرایی بهره جویی از فرصت های همکاری برای غلبه بر چالش های پیش روی دولت های منطقه و جهان اسلام است و در برابر، تندروی جز به کاربرد زور، خشونت و اتلاف سرمایه های مالی و انسانی ملت ها در راستای منافعی مضیق، تنگ نظرانه، کوتاه مدت و حتی خاندانی و شخصی برخی رهبران نمی انجامد.

اینجا است که در دیدار مقام های کشورهای تنش زدا چون ایران و پاکستان محوری چون همکاری برای بهره برداری از بنادر مکمل در راستای منافع اقتصادی مشترک در چارچوب مباحث امنیتی مطرح می شود و در مقابل، دولتی دیگر می کوشد با استفاده از دلارهای نفتی اقدام به یارکشی کند تا کشوری چون پاکستان را به ورطه رویکرد تهاجمی و پیوستن به ائتلاف کشتار غیرنظامیان دراندازد.

این در حالی است که مقام های اسلام آباد به جای قرار گرفتن در زمین بازی تندروهای منطقه ای، بارها طی ماه های گذشته به دنبال رایزنی های دیپلماتیک در جهت رفع اختلافات اوج گرفته در روابط تهران و ریاض بوده اند.

رهبران کشورهایی چون ایران و پاکستان با چشمانی گشوده به پشت پرده تحولات منطقه نگریسته و با دیدی بازتر و کلانتر به بحران های پیرامون خود می نگرند. از این رو است که مشاور امنیت ملی نخست وزیر پاکستان تصریح می کند: بحران های جاری در کشورهای اسلامی ناشی از طرح بلند مدت دشمنان برای از بین بردن زیر ساخت ها و منابع مالی و انسانی کشورهای اسلامی است.

با چنین دیدی، دولت های نظیر ایران و پاکستان می کوشند تا در کنار دستیابی به راهکارهایی برای غلبه بر تهدیدهای مشترک امنیتی و گام نهادن در مسیر همکاری های اقتصادی، در برابر افراطی گری گروه های تروریستی و تندروی معدودی از دولت های منطقه، از مزیت های اعتدالگرایی و تعامل جویی بهره گیرند و آن را به الگویی غالب مبدل سازند.