سیری در سینمای نابخشوده (2)

تدبیر24»فیروز قاسمی - بررسی و تحلیل از زوایای اجتماعی- فرهنگی و تاثیرات هنر- صنعت سینما بر اجتماع در چند دهه گذشته می تواند چراغ راه باشد...

در ادامه بخش نخست

نسل اول موج نو در سینمای پیش از انقلاب که به اسامی آنها در بخش نخست اشاره شد در تقابل با فیلمنامه های ضعیف و سطحی که با چاشنی مردان لوطی و زنان فریفته شده و... تهیه و تولید می شد، آثار ماندگار خلق کردند و نقش بسزایی در جنبش سینمای مدرن ایران داشتند.» در ۱۷ تیر سال ۱۳۵۲ در نامه‌ای به سندیکای هنرمندان با هدف ایجاد سینمای بهتر استعفای خود را اعلام کردند. امضا کنندگان این نامه در متن استعفانامه خود نوشتند: « با توجه به وظایف سندیکای هنرمندان سینما که در همه ممالک معطوف به حفظ منافع معنوی و صنفی کارکنان و سازندگان واقعی سینمای ملی آن کشورهاست و با توجه با اینکه سندیکای ما متاسفانه به این مهم عنایتی ندارد و چنین به نظر می‌رسد که قبل از هر چیز جانبدار تهیه‌کنندگانی است که فراورده‌های سینمایی‌شان با افکار و آرمان‌های ما درباره یک سینمای شریف ایرانی که شایسته قومیت و فرهنگ ملی باشد منطبق نیست، استعفای خود را از عضویت در سندیکا تقدیم می‌داریم.» امضا کنندگان پای نامه داریوش مهرجویی، عزت الله انتظامی، علی نصیریان، هژیر داریوش، ناصر تقوایی، پرویز صیاد، نعمت حقیقی، بهرام بیضایی، منوچهر انوار، علی حاتمی، عباس بهارلو، مسعود کیمیایی، بهروز وثوقی، اسفندیار منفردزاده و خسرو هریتایش، جلال مقدم و داوود رشیدی به این جمع پیوستند.

در سال های اول پس از انقلاب سینمای ایران در سردرگمی و بلاتکلیفی به سر می برد، از همین رو بسیاری از سینماگران گمان می کردند سینمای ایران برای همیشه منحل خواهد شد اما برغم این تفکر طی سال های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۲ دوره بازسازی سینمای ایران مطابق دیدگاه امام خمینی و دیگر رهبران انقلابی که مخالف سینما نبودند، سینمای ایران با دگرگونی فرهنگی روبرو شد و به حیات خود ادامه داد.

در سال ۱۳۵۷ حوزه اندیشه هنر اسلامی که بعداً به حوزه هنری تغییر نام داد، فعالیت خود را آغاز نمود و تعدادی از فیلمسازان نسل انقلاب از این حوزه سربرآوردند. 

در سال ۱۳۶۱ نخستین دوره جشنواره فیلم فجر از ۱۲ تا ۲۲ بهمن، هم‌زمان با جنگ ایران و عراق در فضای پس از پیروزی انقلاب برگزار شد. از مهمترین فیلم های این دوره می توان به حاج واشینگتن، خط قرمز، مرگ یزدگرد، اشباح و سفیر... اشاره نمود. 

جشنواره فیلم فجر که تا سال ۱۳۷۴ تنها به تولیدات سالانه سینمای ایران می پرداخت، از سال ۱۳۷۴ به صورت جشنواره بین المللی برگزار می شود.

در سال ۱۳۶۲ بنیاد سینمایی فارابی با هیات مدیره» سید محمد بهشتی، محمد مهدی دادگو و محمد آقا جانی- برای جهت‌دهی به تولیدات سینمایی و اجرای سیاست‌های وزارت ارشاد در زمینهٔ سینما، بنیان گذاری شد. در دهه ۶۰ تا سال ۱۳۷۱ بنیاد سینمایی فارابی اقدام به پرداخت وام و همچنین تسهیلات از قبیل تجهیزات- نگاتیو و پوزیتیو و... نمود. سياست راهبردی- بازبینی - پشتیبانی و... (چشم دوختن فیلمسازان به بودجه دولتی) در پی آن افراد با گرایش به سینما جذب فیلمسازی شدند. به دنبال آن درجه بندی الف- ب- ج - و همچنین سانسور و ممیزی اعمال شد. در اواخر نیمه اول سال ۱۳۷۲ بنیاد سینمایی فارابی اقدام به خرید کپی رایت فیلم ها تا میزان ۱۰۰٪ "الف"  و ۷۰٪ "ب" و ۵۰٪ "ج" نمود.

سینمای ایران در دهه ۶۰ و در مرحله آزمون خطا، در پی برطرف نمودن موانع بر سر راه سینماگران، کارگردان‌های موج نو نسل اول سینمای ایران از جمله» داریوش مهرجویی، بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی، علی حاتمی، عباس کیا رستمی، ناصر تقوایی، امیر نادری و همینطور» ساموئل خاچیکیان...و در پی آن نسل جدید از سینماگران بعد از انقلاب ۵۷ از جمله محسن مخملباف، رسول ملاقلی پور، مسعود جعفری جوزانی، ابراهیم حاتمی کیا، محمد علی سجادی، محمد رضا هنرمند، بهروز افخمی و...آثاری خلق نمودند که جزو بهترین‌های تاریخ سینمای ایران بشمار می روند.

با مرور فیلم های ایرانی بعد از انقلاب در میان فیلم های تولید شده در دهه ۶۰ که از آن سینمای گلخانه‌ای نام برده می شود، آثار ماندگار به چشم می خورد که در میان فیلم های تاریخ سینمای ایران جایگاه ویژه دارند. از جمله فیلم » هامون- ناخدا خورشید- خانه دوست کجاست- سرب- افق- اجاره نشین ها- دونده- شاید وقتی دیگر- کلوزآپ- در مسیر تندباد- مادر-  دندان مار- مادیان- عقابها- باشو غریبه کوچک- عبور از میدان مین- پرده آخر- ای ایران- آنسوی آتش-بای سیکل ران- بازجویی یک جنایت و... تنوع در ژانر با خلاقیت هنری و زیبا شناختی و رویکرد چالش انگیز به تصویر کشیده شدند که در فضا و شرایط امروز تکرار آن فیلم ها می توان گفت بسی دشوار است.

ادامه دارد