حقوقی که از تورم جا مانده است

  تدبیر24:حقوقشان کم است . کمتر از آن حدی که دخلشان را به خرجشان برساند و این بزرگترین مشکل آنهاست. طرح تکریم را راه اندازی کردند تا شان اجتماعی شان را بالا ببرند اما به قول خودشان ' نان و آب ' کجاست؟ زمانی طرح تکریم باید باشد که دغدغه معیشت نباشد.

در شرایطی که دخل و خرج بازنشسته ها همخوانی ندارد این سوال مطرح می شود که مشکل بازنشسته ها چیست و مسوولین چه می گویند و چه می کنند؟

**حقوقی که از تورم جا مانده است

حقوقم کفاف زندگیم را نمی دهد. اجاره مسکن، هزینه دانشگاه فرزندان، هزینه های دارو و درمان ، هزینه های خورد و خوراک و هزینه های دیگر. با این حقوق البته دیگر جایی برای هزینه های دیگر باقی نمی ماند. از قدیم نگران دوران بازنشستگی بودم.

اینها بخشی از صحبت های محمود 70 ساله است. بازنشسته ای با دلی پر از بازنشستگی. او را در پارک می بینم در حالی که در زیر سایه درختی بر نیمکتی تکیه زده است از مشکلاتش برای ما می گوید: مشکلات ما زیاد است و حقوق ما کم. به عبارتی همان حقوق معروف بخور و نمیر را می گیریم. وقتی بازنشسسته می شویم خرجمان زیادتر هم می شود. باید برای دید و بازدیدهای آخر هفته کلی هزینه کنیم و برای نوه و نتیجه هایمان هم هدیه ای آماده داشته باشیم. اما چیزی برای پس انداز باقی نمی ماند که هیچ برای خرج ماهانه هم کم می آوریم. 

او ادامه می دهد: همیشه نگران این دوران بودم هرچند که به این دوران، دورانی طلایی می گویند اما این دوران طلایی بدون آرامش خیال و آسایش خاطر و با نگرانی و استرس رنگ خود را باخته و به دورانی تلخ تبدیل شده است. دورانی که برای گذران آن مجبور هستیم در گرما و سرما به مسافرکشی روی آوریم. این دیگر دوران طلایی نام ندارد. اما مشکل اصلی ما این است که حقوق ما از تورم جامانده است . تورم به پیش می رود وحقوق ما توان رساندن خود را به آن ندارد. 

سر می چرخانم و اسماعیل را پیدا می کنم. اوهم درددل زیاد دارد. وی که 65 ساله و بازنشسته آموزش و پرورش است از حقوق کم بازنشستگی می نالد. اسماعیل می گوید: به نظر من بازنشستگی یعنی فراغت از غم و کار و استرس . وقتی بازنشسته می شوید دیگر نباید نگران هیچ چیزی باشید یعنی می توانید به علایق خود بپردازید، می توانید هر زمان که خواستید بخوابید و هرزمان که خواستید بیدار شوید. هر زمان که خواستید با دوستان خود قرار ملاقات بگذارید و هر زمان خواستید با خانواده خود به مسافرت بروید. اما واقعیت این نیست. در کشور ما بازنشستگی یعنی شروع مشکلات و دغدغه ها به همراه ناتوانی های کهولت سن. من نیز همانند بسیاری از بازنشستگان نه از بازنشستگی خوشحال شدم و نه بعد از بازنشستگی بیکار. درهر حال زندگی خرج دارد و وظیفه تامین مخارج زندگی به عهده من است . شروع بازنشستگی برای من شروع مسافرکشی بود. ماشینی تهیه کردم و به مسافرکشی مشغول شدم چراکه حقوق بازنشستگی کفاف مخارج ده روز را می دهد و بس.

کمی آن سو تر حاج رضا را می بینم. لباس ورزشی پوشیده و در حال گرم کردن خود است. به او نزدیک می شوم و خود را خبرنگار معرفی می کنم. با لبخند می گوید: بازنشستگی سخت است خیلی سخت . به جرات می گویم که از بسیاری از مشاغل سخت هم سخت تر است. 72 سال سن دارم و 35 سال خدمت کرده ام اما بازنشستگی و مشکلات آن خسته ترم کرده است کاش می شد بیشتر کار می کردم. بازنشستگی سخت است وقتی که حقوقت کفاف خرج زندگی ات را نمی دهد. وقتی سخت تر می شود که قانون نظام هماهنگ حقوق بازنشستگان و طرح هماهنگ خدمات کشوری اجرا نمی شود. البته این را هم بگویم بازنشستگی برای همه سخت نیست فقط برای کسانی سخت است که حقوق کمی می گیرند و مجبور می شوند در این سن برای جبران حقوق کم بازنشستگی مجددا مشغول به کار شوند.

بی شک آنها تنها بازنشسته های گرفتار نیستند. به ظاهر تمام پدران و مادران بازنشسته دلی پردرد از اوضاع نابسامان اقتصادی و اجتماعی شان دارند. در ادامه گفتگوی ما با کارشناسان درباره مشکلات بازنشستگان بخوانید. 

**تقویت تشکل های بازنشستگی را جدی بگیریم

اما بازنشسته در نگاه علی اصغر بیات، ریس کانون عالی کارگران بازنشسته کشور کسی است که پس از سالیان سال فعالیت دیگر توان کار نداشته باشد و بر اساس قوانین و مقررات از کار منفک شود و حاکمیت بتواند به عنوان مشاور از تجربیات ایشان جهت پیشبرد امورات کشور استفاده کند.

به اعتقاد او با توجه به مسائل فرهنگی، دینی و مذهبی حاکم بر کشور و ارتباطات عاطفی حاکم بر خانواده ها به خصوص شکل ارتباط بین نوه ها و بزرگ های خانواده، یک بازنشسته از هزینه های زندگی بیشتری برخوردار است و باید به هر شکل ممکن با کمک های نقدی و غیرنقدی این بار سنگین را از دوش آنان برداشته تا بتوانند با فراغ بال و امیدواری زندگی کنند اما شرایط به گونه ای است که بیشتر بازنشستگان به علت مشکلات مالی و برای امرار معاش مجددا در کارهای کاذب مشغول به فعالیت می شوند.

این کارشناس از بزرگترین مشکل بازنشسته ها به ما می گوید: مسائل و مشکلات مالی و معیشتی مهمترین مشکل بازنشسته ها است . آنها همواره از حقوق و هزینه های بالای درمان گلایه مند هستند. این در شرایطی است که بیمه ها نیز جوابگوی هزینه های درمان این گروه از جامعه نیست.

بیات پیشنهادهایی برای رفع مشکلات بازنشسته ها دارد. او می گوید: بازنشسته های جامعه کارگری همیشه از سهم کمتری از کمک های دولتی بهره مند بوده اند. بنابراین ضروری است که حاکمیت نگاه ویژه ای به این قشر فرهیخته داشته باشد. از طرفی دولت می تواند مکان های مناسب اعم از ورزشی و تفریحی جهت بازنشستگان در نقاط مختلف ایجاد و مقدمات سفرهای زیارتی و سیاحتی در قالب تورهای تفریحی با مشارکت بازنشستگان و با حفظ حرمت آنها فراهم کند.

وی ادامه می دهد:رفع مشکلات درمانی یکی از گام های مهمی است که دولت باید به آن توجه ویژه ای داشته باشد.راه اندازی مراکز درمانی رایگان می تواند تاثیر بسزایی در بهبود کیفیت معیشت و رفع نیازهای مالی این گروه از جامعه داشته باشد.در چنین شرایطی کمتر بازنشسته ای به دنبال منبع درآمدی برای خود و رفع نیازهای خانواده خود می گردد و در این صورت فرصت اشتغال برای جوان ها بیشتر فراهم می شود .

این مقام مسوول برای رسیدن به این اهداف، مشارکت و همکاری تمام نهادهای مسوول را لازم و ملزوم یکدیگر می داند و اضافه می کند: سازمان های مردم نهاد همچون شهرداری، ارگان های فرهنگی و هنری اعم از وزارت ارشاد و حج و اوقاف، سازمان تبلیغات و وزارت ورزش و جوانان می توانند در این امر پشتیبان خوبی برای زندگی بهتر بازنشستگان کشور باشند.

بیات به تقویت تشکل های بازنشستگی اشاره می کند و می گوید: تقویت این تشکل ها نقش مهمی در جهت بهبود وضعیت معیشت بازنشستگان محترم دارد که باید به آن توجه ویژه ای شود.

** مصائب یک بخشنامه 

بازنشستگی، مرحله ای مهم در زندگی انسان و آغازی بر پایان دوره ای طولانی از کار و تلاش است. از این رو نیازمند برنامه ریزی های دوراندیشانه از سوی افراد و دستگاه های مسوول با هدف تامین آرامش و آسایش برای دوران پیری و ناتوانی افراد است اما گاه سیاستگذاری ها به گونه ای است که هدف گذاری ها را با پرسش هایی روبه رو می سازد.

مگر نه این است که خط مشی دولت باید در راستای پیشبرد اهداف و برنامه های توسعه و فراهم کردن سطحی از رفاه مطلوب برای افراد جامعه به ویژه کسانی باشد که عمرشان را در راه خدمت به مردم و دولت سپری کرده اند؟ چرا طراحی برنامه ها بدون توجه به نیازها، محدودیت ها و نگرانی های جامعه هدف، همچنان به رویه گذشته و از بالا به پایین صورت می گیرد؟ آیا در سیاست های رفاهی، به ویژه برای دوران بازنشستگی، شرایط فرد و جامعه همچون ناتوانی، بیماری، تورم و ... درنظر گرفته می شود یا فقط باری بر این مشکل ها می افزاید؟ به نظر می رسد در بخشنامه لغو کسر بیمه از اضافه کار کارکنان دولت که در بالا به آن اشاره شد، کمتر به این مسایل توجه شده است.

در همین پیوند، جعفرزاده ایمن آبادی نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی این بخشنامه را ضربه ای بزرگ بر پیکره جامعه کارمندی کشور می داند و به پژوهشگر ایرنا می گوید: این بخشنامه، عامل خروج سرمایه بزرگ انسانی دولت از دستگاه ها می شود و به نوعی بخشنامه ای ظالمانه است. با برخی از مقامات عالی دولت در این خصوص صحبت و درخواست کردیم که به دلیل جلوگیری از خدشه دار شدن چهره دولت، دولت وارد این ماجراها نشود زیرا مردم انتظار ایجاد محدودیت در دولت تدبیر و امید ندارند و بهتر است که سیاست ها بر مبنای افزایش رفاه مردمی باشد نه برعکس.

عضو کمیسیون برنامه و بودجه مجلس افزود: در سراسر جهان، وقتی ریاضت اقتصادی پیش می آید، دولت ها تلاش می کنند که رفاه مردمی بیشتر از رفاه دولتی ها باشد. این بخشنامه بیشتر جانب دولت را درنظر دارد و از این نظر یک اشتباه بزرگ است.

به طور معمول هدف در قانون بازنشستگی، تامین رفاه افرادی است که چند دهه تخصص و زندگی حرفه ای خود را وقف کار و خدمت به دولت و مردم کرده اند اما باید این نکته را درنظر داشت که تنها تامین نیازهای نخست همچون خوراک، پوشاک و ... نمی تواند معیار رفاه باشد، بلکه هر فردی که به دوران بازنشستگی وارد می شود باید از رفاه نسبی در هم سنجی با شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه بهره مند باشد و این رفاه نه فقط نیازهای جسمی فرد، بلکه خواسته ها و نیازهای غیرمادی را نیز دربرمی گیرد.

جعفرزاده ایمن آبادی در بخش دیگری از سخنانش به نامه ای که در خصوص این بخشنامه به دولت فرستاده بود، اشاره کرد و افزود: بخشنامه قطع کسر حق بیمه از اضافه کاری کارمندان موجب نفی حقوق مکتسبه قانونی بیش از یک میلیون کارمند دستگاه های اجرایی کشور می شود.

به گفته جعفرزاده ایمن آبادی، کارمندان از دولت انتظار دارند که به آنان اطمینان دهد که متن قرارداد یا توافق اولیه ای که با آنان در بدو استخدام در دستگاه اجرایی بسته می شود همواره در طول خدمت شان پابرجا خواهد بود اما این بخشنامه نه تنها این اطمینان را از آنان می گیرد بلکه به نوعی ناامیدی و احساس ناامنی شغلی را نیز به همراه خواهد داشت.

نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی در بخش دیگری از سخنانش گفت: این بخشنامه، موجی از نارضایتی را میان کارمندان مشترک صندوق تامین اجتماعی و خانواده های آنان، مدیران دستگاه های اجرایی، نمایندگان مجلس، وزیران و به ویژه در نزد ذینفعان آن ایجاد کرده است. پرسشی که مطرح می شود این است که چه کسی باید پاسخگوی نارضایتی کارکنان دولت باشد؟

با توجه به این اظهارات، بدون شک کمرنگ شدن حمایت دولت از حقوق کارکنان و بازنشستگان، به نوعی نارضایتی عمومی و بیگانگی از کار را درپی خواهد داشت. همین امر در بلندمدت، بهره وری بخش دولتی را کاهش و به شکست برنامه ها و سیاست ها می انجامد، به همین دلیل، در ارایه سیاست ها و برنامه ها باید تمامی ابعاد فری- اجتماعی و اقتصادی لحاظ شود.

عباس صلاحی دیگر نماینده مجلس هم با تاکید بر اینکه این بخشنامه کارمندان را از حقوق خود در دوران بازنشستگی محروم می کند، به ایرنا گفت: اجرای بخشنامه، پیامدهای بدی برای جامعه دارد چرا که یک کارمند پس از 30 سال خدمت به دولت، چشم امیدش به حقوق و پاداش پایان خدمت است و با این بخشنامه امید آنان به یکباره نابود می شود.

این نماینده مجلس افزود: افزایش درآمد کارکنان دولت یکی از بسترهای ایجاد دگرگونی مثبت در نظام اداری کشور است و اجرایی کردن تصمیمی که باعث پشیمانی کارمندان از انجام کار خود در طول 30 سال شود و حقوق و پاداش پایان خدمت آنان را به نصف یا کمتر کاهش دهد، درست نیست.

عضو کمیسیون اجتماعی مجلس، این بخشنامه را دارای بازخوردها و پیامدهای بسیاری بدی در جامعه دانست و گفت: چنانچه صدور این بخشنامه به دلیل مشکلات دولت در تامین اعتبارات است، باید منابع اعتباری لازم برای آن تامین شود و نمی توان به این دلیل زندگی بخش بزرگی از کارکنان دولت را در تنگنا قرار داد.

باید این نکته را درنظر داشت که افت و خیزهای ناشی از شرایط اجتماعی- اقتصادی جامعه بیش از هر چیز بر معیشت افرادی تاثیر می گذارد که از شکنندگی بیشتری در برابر بحران ها و نابسامانی های اقتصادی برخوردارند. پس سیاست های دولت و حکومت باید چنان باشد که همچون چتری، شهروندان را حمایت کند.

**کسری دریافتی مهمترین مشکل بازنشستگان

رحمت اله علی رحیمی معاون مدیرکل دفتر مطالعات اقتصادی صندوق بازنشستگی کشوری و کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار ایرنا بازنشستگی را اینگونه تعریف می کند: بازنشستگی در فرهنگ ها و کشورهای مختلف تعریف مختلفی دارد اما در کشور ما به کسی بازنشسته می گویند که بعد از 30 تا 35 سال خدمت، کار را کنار می گذارند و از آن سازمان خداحافظی می کنند.

وی مهمترین مشکلات بازنشستگان را مشکلات کسری دریافتی در برابر هزینه های معیشتی مطرح می کند و ادامه می دهد: کاهش دریافتی بعد از بازنشستگی و مشکلات حقوقی از عمده دغدغه های بازنشستگان است . عدم توازن دخل و خرج زندگی پس از آن دوران، مسایل و مشکلات درمانی و نگرانی از مفید نبودن و مسایل تکریم و احترام بازنشستگان از جمله نگرانی هایی است که بازنشستگان ما با آن درگیر هستند که البته در سال های اخیر متولیان امر کوشیده اند به این نگرانی ها خاتمه دهند و تا حدودی نیز موفق بوده اند.

این کارشناس اقتصادی تدوین و برنامه ریزی جامع و کامل در سطح کل کشور، مناسب حال و احوال بازنشستگان را یکی از راهکارهای رفع مشکل مطرح می کند و می گوید: هرچند که صندوق هایی در سطح کشور تحت عنوان صندوق بازنشستگی کشوری، صندوق تامین اجتماعی و صندوق های وابسته به بانک ها، بیمه ها و نفت در جهت خدمت به بازنشستگان فعالیت می کنند اما برای رفع مشکل این گروه از جامعه تقویت این صندوق ها توسط دولت از نظر اصلاح ساختاری و تقویت منابع مالی بسیار مهم است.

رحیمی دولت ها را تکیه گاه بازنشستگان معرفی می کند و ادامه می دهد: در حال حاضر بودجه مشخص و معینی برای صندوق های بازنشستگی درنظر گرفته شده است که توسط دولت تزریق می شود اما در بحث منابع مالی، کاهش قیمت نفت باعث ایجاد مشکل در بودجه شده است.

وی با انتقاد از وضعیت بازنشسته ها ادامه می دهد: بسیاری از کارمندان و کارگران تمایل دارند زودتر از موعد بازنشسته شوند تا از دو منبع حقوق دریافت کنند اما این مساله عدم بهره برداری از علم و تجربه بازنشستگان را سبب می شود و این درحالی است که بسیاری از کشورها تا سن 65 سالگی کار می کنند.

این کارشناس اقتصادی در این مورد می افزاید: در پیش نویس لایحه برنامه ششم توسعه پیشنهاد شده است که سن و سابقه بازنشستگی افزایش یابد. یعنی سالیانه 6 ماه به شرایط سن و سابقه بازنشستگی اضافه شود. 

وی در خصوص تفاوت حقوق بازنشسته ها جنین می گوید: حقوق معین شده هر بازنشسته ای منتج از دو سال آخر حقوق دریافتی در زمان اشتغال وی است. هر چند که در صندوق تامین اجتماعی از این قانون سواستفاده شد و بسیاری که امکان پرداخت بیشتر حق بیمه در این دو سال را داشتند از این قانون سواستفاده کردند اما برای مقابله با این مساله در برنامه پنجم توسعه تصمیم گرفته شد که در شرایطی که به یکباره حقوق دریافتی دو سال آخر کارمند و یا کارگری افزایش بی رویه پیدا کند میانگین حقوق بازنشستگی را بر اساس 5 سال آخر لحاظ کنند.

رحیمی اصلی ترین تفاوت حقوق بازنشستگان را مربوط به اختلاف سطح حقوق آنها در زمان اشتغال اعلام می کند و اضافه می کند: البته نقش سازمان ها در پرداخت مزایا غیرقابل انکار است. حتی مشاهده شده است که در مواردی سازمان ها مجوزهای خاصی اخذ کرده اند و از غیبت سازمان مدیریت و برنامه ریزی نیز در مقطعی استفاده شده و قانون مدیریت خدمات کشوری را که قرار بوده تفاوت حقوق ها را کاهش دهد دور زده اند. 

او می گوید: علی رغم وجود قانون، حقوق بازنشستگان با تورم سالیانه افزایش پیدا نمی کند و این یکی دیگر از دلایل تفاوت در حقوق این افراد است.

این کارشناس در آخر پیشنهاد می دهد: یکی از اقداماتی که در سال 86 نیز اجرا شد طرح تطبیق حقوق است. در این طرح به نوعی حقوق بازنشسته های قدیم افزایش پیدا می کند و با حقوق بازنشسته های جدید یکسان سازی می شود و لازم است در مقاطعی مثلا 5 ساله و 10 ساله این هماهنگ سازی اجرا شود که تصویب قانونی آن و تامین منابع مالی آن از طرف دولت و اصلاح ساختار صندوق های بازنشستگی ضرورت دارد.