حاشيه‌نشيني پديده‌اي است که با اسکان غيررسمي و بدون مجوّز گروه بزرگي از مردم در مکاني در کناره شهرها ايجاد مي‌شود. حاشيه‌نشيني در شهرهاي ايران به صورت شهرک‌نشيني در حومه شهرها و همچنين آلونک‌نشيني ديده مي‌شود. شهرک‌هاي حاشيه‌نشينان در اصل «روستاي شهر» يا «شهرک‌هاي روستاگونه درون شهر» هستند.
در شهر تهران شهرک‌هاي متعدّدي در منطقه 16 و مناطق حاشيه‌اي در پاکدشت، قيام‌دشت، احمدآباد، حسن‌آباد، خليج، بادامک و رامينک وجود دارد. تعداد شهرهاي حاشيه تهران روز به روز افزايش مي‌يابد و اگرچه در ظاهر شباهتي با حاشيه نشيني در دهه‌هاي پيش ندارد اما مردم در اين مناطق به دليل تعدد قوميت و فرهنگي و پايين بودن سطح درآمد از مشکلات مختلفي رنج مي‌برند.
در همين راستا رئيس پيشين سازمان بهزيستي کشور مي‌گويد: آمارهاي متفاوت درباره حاشيه نشينان، به دليل تعريف‌هاي گوناگون از اين گروه‌ها ارائه شده است ولي آنچه مسلم است بيش‌از 20 درصد جمعيت تهران به دلايل مختلف از جمله فشار هزينه معيشت روزانه و هزينه تامين مسکن حاشيه نشين شده اند.
دکتر غلامرضا انصاري در گفت‌وگو با مهر اظهار داشت: مطالعات جهاني بيانگر آن است که بين فقر و حاشيه نشيني رابطه مستقيمي وجود دارد و همين که گروهي از شهروندان قادر نيستند براي اسکان و زندگي در مرکز کلانشهرها زندگي کنند و مجبور مي‌شوند به حاشيه کم امکانات شهرهاي بزرگ پناه بياورند، نشان مي‌دهد حاشيه‌نشيني، نماد فقر و فلاکت، عدم توزيع عادلانه ثروت و استثمار است. در اين ميان آنچه که نگران‌کننده است سرعت افزايش حاشيه‌نشيني در تهران و ساير کلان‌شهرهاست که نشان از نابساماني اقتصادي و بيکاري مزمن دارد.
وي افزود: حاشيه‌نشيني ارتباط تنگاتنگي با بحث مهاجرت دارد، به طوريکه مي‌توان گفت اغلب حاشيه‌نشينان شهرها از مهاجراني هستند که به اميد زندگي بهتر و اشتغال به سوي شهرهاي بزرگ روانه شده‌اند ولي نتوانسته‌اند اقامتگاهي در قلب شهر پيدا کنند و مجبور به سکونت در اقامتگاه‌هاي خودبنيان و بدور از امکانات اوليه شهري شده‌اند.
عضو منتخب شوراي شهر چهارم تهران با اشاره به اينکه مشکلات بهداشتي و آموزشي و اقتصادي حاشيه‌نشينان براي همه سياستگذاران رنج آور و تامل آفرين است اظهار داشت: آنچه که از وضعيت شهر تهران قابل رصد کردن است آن است که متاسفانه تهران در محاصره حاشيه نشيني قرار گرفته است و ردپاي نابساماني اقتصادي، عدم توزيع عادلانه ثروت در کشور، نبود عدالت اجتماعي به معناي واقعي کلمه و بي‌تدبيري در مديريت اجرايي در گسترش حاشيه‌نشيني در شهرهاي بزرگ بويژه تهران به وضوح ديده مي‌شود و بي شک در صورت تداوم سياست‌هاي فعلي، مي تواند كشور را با بحران بزرگي مواجه كند. وي با تاکيد بر اين نکته که حاشيه‌نشيني يكي از بسترهاي وسيع ناهنجاري‌هاي اجتماعي است اظهار داشت: بسياري از کارشناسان حاشيه‌نشيني را به يک زلزله مهيب تشبيه کرده‌اند. البته بي‌انصافي است که بگوييم در اين مناطق حاشيه نشين، همه شهروندان با جرم و بزهکاري در ارتباط هستند؛ اتفاقا خيلي از افراد ساکن مناطق حاشيه‌اي، ضمن رعايت قانون و حقوق ديگران، زندگي مسالمت‌آميزي با ساير همشهريانشان دارند، اما واقعيت اين است که ساختار اين مناطق و کمبود مباحث آموزشي درکنار نفوذ گروه‌هاي مرتبط با پديده شوم موادمخدر شرايطي را به اين گونه مناطق تحميل کرده است که پتانسيل بروز آسيب‌هاي اجتماعي و بدنبال آن گسترش جرايم در آنجا بسيار بالاست.
به گفته انصاري، مطالعات در بسياري از کشورهاي در حال توسعه بيانگر آن است که آسيب‌هاي اجتماعي نظير ترک تحصيل نوجوانان، کودکان کار، کودکان خياباني، اعتياد، قاچاق موادمخدر، سرقت، بزهکاري در کمين ساکنين حاشيه‌هاي شهرهاي بزرگ است و دور بودن از امکانات آموزشي و بهداشتي نيز مزيد علت شده و گاهي در کنار فقر و بيکاري، فرد را به ارتکاب جرايم سوق مي‌دهد.
وي در پايان تصريح کرد: بي‌توجهي و غفلت از ساماندهي حاشيه نشيني و عملياتي نكردن قابليتهاي حقوقي و اجرايي در اين زمينه، هزينه‌هاي سنگيني را به دولت، جامعه و مردم تحميل مي كند و متاسفانه آنچه که رنج آور است آن است که در اين خصوص شاهد يک مديريت واحد و يکپارچه در کشور نيستيم.
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
