تدبیر24»مدتی است که دونالد ترامپ هم ایران را تهدید میکند و هم دم از مذاکره میزند! برخی کارشناسان افزایش تنشهای کلامی تهران و واشنگتن را مقدمهای برای انجام مذاکرات بین دو طرف ارزیابی کرده و برخی دیگر هم از کوبیده شدن بر طبل رویارویی خبر میدهند. در همین زمینه و برای تحلیل مواضع ترامپ و روحانی «آرمان» با حسن بهشتیپور، استاد دانشگاه و کارشناس مسائل بینالملل گفتوگو کرده که در ادامه میخوانید.
ترامپ طی سخنانی اظهار کرده است: «برای یک توافق واقعی آمادهام؛ نه توافقی مثل توافق دولت قبلی». منظور ترامپ از توافق قبلی قطعا برجام است. حال با توجه به اینکه او به طور یکجانبه از برجام خارج شده و تحریمهایی را نیز علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرده است، اکنون منظورش از «یک توافق واقعی» چیست؟
توافق قبلی همانی است آقای اوباما در دوازده بند برای مردم ایران نوشته است. یعنی عملا توافقی را که ایران با دولت اوباما و پنج کشور دیگر به دست آورده بود را، ترامپ به دلیل اینکه دو طرف بخشی از خواستههای خود را نادیده گرفته بودند تا توافق حاصل شود، نپسندیده بود. یعنی اگر قرار بود هر دو طرف مذاکرات بر خواستههای خود پافشاری میکردند طبیعی بود که اصلا توافقی روی نمیداد. ولی وقتی هم ایران و هم 1+5 از برخی خواستههایشان گذشتند، برجام امضا شد. اکنون ترامپ فکر میکند که با فشار از طریق تحریم میتواند آن بخش از خواستههایی را که ایران در برجام نپذیرفت را بر ما تحمیل کند. مثلا با فشار ایران را وادار کند تا غنیسازی را به طور کامل کنار بگذارد یا سانتریفیوژهایش را کم کند حتی فعالیت آبهای خنک کننده راکتورها را هم تعلیق کند. پس، از نظر ترامپ یک توافق خوب آن است که امتیازهایی را که اوباما مجبور شده بود به ایران بدهد و یکسری امتیاز هم بگیرد، با فشار تحریمها از ایران پس بگیرد که توافقی خوب حاصل شود! بنابراین تصور نمیکنم هیچ مسئولی در جمهوری اسلامی زیر بار چنین خواستههایی برود. البته ترامپ با زیرکی قصد ندارد همه درهای مذاکره را ببندد، اما ببینید ترامپ تندترین مواضع را علیه ایران اتخاذ میکند یا پمپئو در جمع اپوزیسیون جمهوری اسلامی بدترین اتهامات را به ایران میزند، اما در عین حال میگویند آماده مذاکره هستند! زیرا میخواهند به دنیا بگویند که ما صلح طلبیم و در پی جنگ نیستیم و چهره صلح طلبی را از خود به افکار عمومی جهان نشان دهند. این شگرد آمریکاییها و دولت ترامپ است.
در چنین شرایطی معقولترین واکنش ایران در قبال چنین مواضع متناقضی چه میتواند باشد؟
به اعتقاد بنده مسئولان ما باید نگاهی همهجانبه داشته و از هیچ امکانی چشمپوشی نکنند و باید یک بسته توافقی خوب و مناسب از نگاه ایران را مطرح کنند. یا بگویند که از نظر ایران یک مذاکره خوب دارای چه ویژگیهایی است. اصل مذاکره کار بدی نیست اما اینکه تحت چه شرایطی مذاکره کنیم یا بر سر چه موضوعاتی مذاکره کنیم، چه امتیازاتی بدهیم یا چه امتیازاتی از طرف مقابل بگیریم بسیار مهم است. باید مسئولان ایران به دنیا نشان بدهند که اهل صلح و گفتوگو و مذاکره هستند، اما اهل «سازش» نیستند. مذاکره و سازش تفاوت عمدهای با هم دارند. مذاکره بر اساس منافع متقابل انجام میشود. دادن و گرفتن امتیاز بر اساس منافع ملی از اصول مذاکره است. ملاحظه میکنید که آمریکاییها اساس مذاکره با را رد نمیکنند و آن را با منافع خود تعریف و به افکار عمومی جهان القا میکنند. الان شاهدیم که آژانس بینالمللی انرژی اتمی از موضع ایران حمایت کرده و گفته که ایران به تمام تعهداتش در قالب برجام عمل کرده است. این موضع آژانس به نفع ماست. ایران باید از این گونه فرصتها استفاده کرده و به دنیا بگوید که ما به دنبال صلح و گفتوگو و مذاکره هستیم، اما به شرطی که بتواند منافع ایران و حتی منافع طرف مقابل تامین شود. زیرا تامین منافع به صورت یک طرفه امکان پذیر نیست.
تنشهای لفظی سران ایران و آمریکا و پاسخهای دوجانبه بین روحانی و ترامپ تا چه اندازه جدی است؟
این سخنان و تنشها در حد جوسازیهای رسانهای باقی میماند. آمریکاییها به دنبال جنگ با ایران نیستند بلکه به دنبال این هستند که ما را در داخل کشور به جان هم بیندازند و تنشهای داخلی و جناحی در ایران ایجاد کنند. آمریکاییها با توجه به تجربیات مختلفی که در جنگ دارند به خصوص در منطقه خاورمیانه؛ در عراق و افغانستان، خوب میدانند که جنگ با ایران منطقه را به آشوب خواهد کشاند و یک جنگ منطقهای خواهد بود. بنابراین فعلا نه دنبال چنین پروژهای هستند و نه میتوانند وارد جنگ شوند. به نفعشان هم نیست. آنها تلاش میکنند تا با ایجاد رعب و وحشت و تنشهای سطحی، جوسازی، ایجاد بدبینی بین مردم و حاکمیت و ناکارآمد نشان دادن دولت، سیاستهای خود را دنبال کرده و با کمترین هزینه به اهداف خود برسند. مردم و مسئولان و تمام حاکمیت باید حواسشان به این موضوعات باشد که فریب جوسازیها را نخورند. ضمن اینکه در درسهای کلاسیک سیاسی و آکادمیک میگویند که وقتی دو طرف به شدت وارد تنشها و لفاظی میشوند در نهایت به میز مذاکره خواهند رسید و مجبور میشوند که پای میز مذاکره بنشینند و توافق کنند. بنابراین معتقدم که نباید لفاظیهای آمریکاییها را خیلی جدی گرفت و نباید به این شکل پاسخ داد. وقتی آقای روحانی در پاسخ به ترامپ گفتند «جنگ با ایران مادر جنگها و صلح با ایران مادر صلحهاست» بنده شخصا ایشان را بسیار تحسین کردم و این جمله را بهترین پاسخ و در عین حال تصور میکنم منطقیترین و خردمندانهترین موضعگیری بود، اما ادامه دادن آن و بیان «بازی با دم شیر» اصلا جالب نبود و این مجادله لفظی بیهوده بهنفع ما نیست، زیرا طرف آمریکایی از این مواضع تند و زیادی ما سوءاستفاده میکند تا به دنیا نشان بدهد که ایران در پی گفتوگو و مذاکره نیست و به دنبال ایجاد تنش و درگیری در جهان است. ما نباید به یارگیری آنها در عرصه دیپلماتیک کمک کنیم. نیازی نیست ایران خود را بیش از اندازه وارد تنشهای کلامی یا مجازی کند. معنی کلمات «مادر صلحها و یا مادر جنگها» کاملا روشن و واضح است و ادامه آن لازم به مطرح شدن نبود. ترامپ بر اساس شخصیت خود مایل است ایران را وارد درگیری لفظی و با یارگیری، کشورها را همراه خود کند. او دنبال این است که ژاپن، کره جنوبی، هند و چین را از ایران دور کند تا مثلا از خرید نفت ایران امتناع ورزند و احساس نگرانی کرده و با ترامپ و سیاستهای او همراه شوند.