فراز و فرودهای زندگی سیاسی دهخدا

تدبیر24: هنگامی که دهخدا ده ساله بود پدرش وفات کرد و دهخدا به کمک مادر و تحت سرپرستی او به تحصیل ادامه داد. چون منزل دهخدا در جوار منزل آیت ا... حاج شیخ هادی نجم آبادی بود وی از این حسن جوار استفاده کامل می برد و از محضر آن بزرگوار بهره مند می گشت. در ایام تحصیل زبان فرانسه آموخت. مقارن با آغاز مشروطیت با همکاری مرحوم جهانگیرخان و مرحوم قاسم خان روزنامه صور اسرافیل را منتشر کرد. جذاب ترین قسمت آن روزنامه ستون فکاهی بود که به عنوان «چرند و پرند» و با امضاء «دخو» نوشته می شد. پس از تعطیلی مجلس شورای اسلامی در دوره محمدعلی شاه، دهخدا را با جمعی از آزادیخواهان به اروپا تبعید کردند. در پاریس با علامه قزوینی معاشر بود و چند شماره صور اسرافیل را در سوییس منتشر کرد. بعد به استانبول رفت و روزنامه «سروش» را به زبان فارسی انتشار داد. پس از فتح تهران بدست آزادیخواهان و خلع محمد علی شاه، دهخدا از تهران و کرمان به نمایندگی مجلس انتخاب و به ایران دعوت شد. در دوران جنگ بین الملل اول، دهخدا در یکی از قرای چهارمحال و بختیاری منزوی بود. اما زندگی سیاسی دهخدا در اینجا به پایان نمی‌رسد. چند سال بعد، وقتی بحث ملی شدن صنعت نفت مطرح شده بود، دهخداجسورانه به دفاع از آن پرداخت و مقالاتی را نیز بر علیه حکومت استبدادی انگلستان نوشت. طرفداری دهخدا از مصدق و یارانش تا به آنجا بود که وقتی کودتای بیست و هشت مرداد به پیروزی رسیده بود و سربازان شاه به دنبال دکتر فاطمی یار وفادار دکتر مصدق می‌‌گشتند تا او را دستگیر کنند به خانه دهخدا ریختند و و خانه او را برای پیدا کردن دکتر فاطمی به هم ریختند و چون او را نیافتند، دهخدا را بازداشتش کردند و با شکنجه‌های بسیار سعی کردند تا حرفی از زیر زبان آن پیرمرد بیرون بکشند. پس از جنگ به تهران آمد و از کارهای سیاسی کناره گرفت و به خدمات علمی ادبی و فرهنگی مشغول شد و مدتی ریاست دفتر وزارت معارف و ریاست مدرسه علوم سیاسی به او محول شد. از آن زمان تا پایان عمر به مطالعه و تحقیق مشغول بود. لغت نامه محصول مطالعات مداوم و کوشش های خستگی ناپذیر چهل و پنچ ساله استاد دهخدا و گروهی از یاران اوست. وی در این مدت قریب به سه میلیون فیش از روی متون معتبر نظم و نثر و زبان فارسی و عربی و لغت نامه های چاپی و خطی و کتب تاریخ، جغرافیا، علوم طب و هیئت و ریاضی، حکمت و کلام و فقه و غیره فراهم آورد. این فیش ها اساس و پایه لغت نامه دهخدا را تشکیل می دهد. مجلس شورای ملی در سال 1336 که چند سالی کار چاپ جزوه های لغت نامه را به عهده داشت با بودجه آن به دانشگاه تهران منتقل کرد و دانشگاه تهران هم آن را به دانشکده ادبیات واگذار کرد و طبق وصیت نامه دهخدا امور لغت نامه به عهده دکتر معین بود و پس از فوت دکتر معین علامه سید جعفر شهیدی استاد دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران ریاست موسسه لغت نامه دهخدا را تا پایان عمر به عهده داشتند و از شش سال قبل تا بحال دکتر علی افخمی استاد گروه زبانشناسی دانشگاه تهران ریاست موسسه لغت نامه دهخدا و مرکز بین المللی آموزش زبان فارسی را عهده دار می باشند.

همایش برگداشت دهخدا امروز -چهارشنبه-  ساعت 17 در موسسه لغت نامه دهخدا برگزار می شود.