منازعه اوکراین برگ برنده ایران

تدبیر24: هژمونی ایالات متحده در جهان تک قطبی پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی طی سال های اخیر با یک معارض جدی روبرو شده است. سرخ قباهای روس این بار نه در ردای کمونیسم که با فیگور ناسیونالیسم به میدان آمده و در پی احیای جایگاه خود در عرصه نظام بین المللی هستند و نمی خواهند از معادلات ژئوپلتیکی شتابانی که در حوزه های استراتژیک پیرامونی شان در جریان است باز مانده و عرصه را به رقیب دیرین و البته قدرتمند فعلی واگذارند.

به گزارش خبرنگار سیاسی تدبیر24 ولادیمیر پوتین عضو ارشد و سابق کا گ ب از همان هنگام که بر جایگاه یلتسین تکیه زد، نشان داد که بر خلاف همتای سابق اش قصد ندارد بی هیچ مکث و ملاحظه ای سیاست درب های باز به سوی غرب را پیشه خود ساخته و در پی احیای اقتدار خرس هاست ( نماد روسیه).

او که برای این هماوردی نیاز به بازسازی و احیای قدرت سیاسی- اقتصادی روسیه ی از همگسیخته داشت، سعی کرد تا در دو دوره ریاست جمهوری خود با نگاه معطوف به درون امکان عرض اندام بیرونی در چشم انداز پیش رو را فراهم کند و در دوران ریاست جمهوری مدودف به عنوان مرد پشت صحنه قدرت در روسیه ریل گذاری نهایی را به انجام رساند.

با این پیش مقدمه و در حالیکه افزایش قیمت های محصولات هیدرکربوری و نیاز روز افزون اتحادیه اروپا به نفت و گاز این کشور، کفه معادلات را به سمت روسیه سنگین کرده بود، دیگر روسیه تازه آن تابع تمام عیار غرب در دهه 90 میلادی نبود.

با پیش روی ناتو در قلب قفاز و فتح سنگر به سنگر حیطه نفوذ روسیه در کشورهای مشترک المنافع و انقلاب های پی در پی که حامیان و طرفداران غرب را در منطقه راهبردی آسیای میانه و دریای مدیترانه برتری می داد زنگ خطر بیش از پیش برای روسیه به صدا درآمد.

کشاکش ناملموس اما پرنگ خرس ها و عقاب ها نزدیک به یک دهه در قالب انقلاب های رنگی و اردوکشی های خیابانی که گاه به پیروزی و تفوق این سو و گاه به آن سو نیل داشت، به پیش می رفت تا آنکه درگیری های اخیر اوکران دایره منازعات را به شکلی فزاینده و علنی بالا برد.

حامیان غرب با حمایت مستقیم بیرونی و تجمع های یکماهه توانستند دولت ویکتور یانکویچ را که حامی و طرفدار روسیه بود از قدرت ساقط کنند اما داستان به همینجا ختم نشد. از آنجا که بخش عمده ای جمعیت اوکراین در شرق این کشور روس تبار بودند، روسیه زمینه مداخله مستقیم در انقلاب تازه اوکراین را فراهم دیده و این بار بدون هیچ مکث و تاملی نیروی نظامی خور را در جزیره کریمه و نقاط دیگری از شرق اوکراین هلیبورد کرد.

این اقدام بی سابقه واکنش های تند غرب را در پی داشت و حتی جمله معروف " همه گزینه ها روی میز است" برای اولین بار از سوی مقامات غربی در واکنش به اقدامات روسیه مطرح شد اما حذف روسیه از اجلاس گروه جی 8 که قرار بود در خاک این کشور برگزار شود و اهمیت راهبردی در معادلات قدرت های اقتصاد جهانی داشت نتوانست روسیه را مجاب به عقب نشینی کند.

روس ها می داننند که اگر این سنگر حساس و سوق الجیشی را به غرب و ناتو واگذارند تا چه حد عمق استراتژیک آنها در خطر افتاده و نمی خواهند چنین ریسک بزرگی را با هر قیمتی متحمل شوند.  روس ها که در ادوار مختلف نشان داده اند اهل معامله و بده و بستان بوده و در بزنگاه های خطیر دوستان خود را در راستای منافع ملی شان وا می گذارند این بار سفت و سخت پای کار ایستاده اند چرا که ...

از یکسو تعلقات ناسیونالیستی نکته ای است که پوتین اهتمام ویژه خود را بر آن معطوف کرده و این گزاره وحدت بخش و خمیر مایه قدرت نرم روسیه مطلوب پوتین نکته ای نیست که بتواند براحتی از آن گذر کند و از طرف دیگر موقعیت ژئوپلتیکی خاص اوکراین و همجواری این کشور با خاک روسیه و موضوع ترانزیت گاز روسیه به اروپا از جمله نکاتی است که روسیه نمی تواند از آن براحتی گذشته و به نظر میرسد حتی اگر کار به جنگ نظامی نیز برسد روسیه از مواضع خود عقب نشینی نکند. نکته آنکه ترکیب قومیتی و جمعیتی شرق اوکراین نیز در سطح معادلات تاثیر گذار بوده و برگ برنده ای برای روسیه است.

در سوی مقابل اما آمریکا و متحدان برای تحت فشار گذاشتن روسیه راهکاری جز اعمال تحریم های اقتصادی ندارند و در آخرین اقدام  آمریکا در دور تازه تحریم ها  که شامل ۷ فرد حقیقی و ۱۷ شرکت است، حلقه نزدیکان" ولادمیر پوتین" رئیس جمهوری روسیه را هدف گرفته اند. تحریم هایی که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در بدو ورود به «مانیل» پایتخت فیلیپین گفته بود، «تحریم های جدید تلاشی است قاعده مند برای تغییر رفتار روسیه در قبال شرق و جنوب اوکراین».

در دور تازه تحریم ها شرکت های نفتی و موشکی روسیه با اعمال تحریم مواجهه شده اند و به نظر می رسد آمریکایی ها می خواهند با هدف گیری پاشنه آشیل روسیه یعنی بسط قدرت اقتصادی آنها که بر دو حوزه نفت و تسلیحات نظامی بسیار وابسته است روسیه را در تگنا قرار دهند.

اما نکته کلیدی در این میانه آنست که اینگونه تحریم ها شاید بتواند محدودیت هایی را برای روسیه ایجاد کند اما بطورقطع میزان آن به حدی نخواهد بود که بتواند روسیه را مجاب به تغییر رویکرد کند ضمن آنکه روسیه نیز می تواند با بالاگرفتن تنش ها از اهرم های فشار بیشتری همچون صادرات گاز به اروپا و همچنین کمک به جبهه مخالفان غرب در خاورمیانه و سوریه بهره بگیرد.

هر چه هست به نظر می رسد این مجادله به این زودی ها پایان نپذیرد و در این میانه ایران می تواند هم متضرر و هم مننتفع باشد. از یکسو بی گمان اختلاف میان قدرت های جهانی می تواند بر روند مذاکرات هسته ای تاثیر گذار بوده و امکان کارشکنی و بازی با برگ مذاکرات را برای روس ها فراهم کند و از طرف دیگر ایران می تواند با اتکا به ذخایر غنی و فراوان گازی خود از اختلاف پیش آمده بهره جسته و با تکیه بر این پتانسیل غربی ها را مجاب به پذیرش خواسته های خود کرده و در این میان امتیاز گیری کند.

تامین انرژی اتحادیه اروپا با آغاز فصل سرما بزرگترین ضعف غرب در برابر روسیه است و گاز ایران و امکان سهل الوصل ترانزیت آن از ترکیه نکته ای است که می تواند در معادلات منطقه ای دست بالا را به طرف ایرانی ببخشد و همانگونه که روس ها در فواصل مختلف از برگه های خود برای امتیاز گیری استفاده می کنند و تنها منافع ملی خود را لحاظ کرده و شرکا را در این مسیر قربانی می کنند، این بار ایران کشوری باشد که در راستای منافع ملی خود معادلات منطقه ای و بین المللی را دچار تغییر و تحول کرده و از ظرفیت خود بدون نگاه های ایدئولوژیک در راستای منافع ملی بهره بجوید.