تدبیر24: در گذشته مناسبات قدرت در افغانستان بیشتر بر مسائل قومی، قبیلهای، جنگ و روزآزمایی مبتنی بود و همه حاکمان با استفاده از زور و یا توسط کشورهای ابرقدرت حاکم بر این سرزمین و نه توسط آرای مردم به قدرت میرسیدند.
از این جهت صاحبان قدرت کمتر احساس مسئولیت در قبال مردم داشتند زیرا مردم بصورت آزاد در تعیین و رسیدن حاکمان به قدرت سهیم نبودند.
در انتخابات ۱۶ فروردین ۱۳۹۳ افغانستان، حضور پرشور و گسترده مردم، از ادای مسئولیت مردم در قبال کشور و سرنوشت آینده آنان حکایت داشت که بر این اساس مسئولیتی بس برزگ را به عهده رئیس جمهور آینده گذاشت.
«عبدالقیوم سجادی» عضو پارلمان افغانستان به این باور است که ریاست جمهوری پس از این دیگر یک منصب و قدرت نخواهد بود بلکه یک مسئولیت خواهد بود که مردم به عهده رئیس جمهور آینده گذاشت.
ادای این مسئولیت در افغانستان با در نظر داشت وضعیت کنونی این کشور، بسی ساده و آسان نبوده بلکه با مشکلات و چالشهای فراوان روبرو خواهد بود.
امضای پیمان امنیتی با آمریکا
امضای پیمان امنیتی با آمریکا یکی از چالشهای موجود برای رئیس جمهور آینده افغانستان به شمار میرود، زیرا امضا و عدم امضای آن واکنشهایی را در قبال خواهد داشت.
امضای پیمان امنیتی با آمریکا در بعد داخلی، با واکنش شدید رهبران جهادی، طیف زیادی از علماء و روحانیون مذهبی، احزاب بنیاد گرا مانند طالبان و حزب اسلامی حکمتیار را به دنبال خواهد داشت.
چنانچه بارها طالبان و حزب اسلامی به رهبری «گلبدین حکمتیار» گفته‌اند که با حضور نظامیان خارجی در افغانستان، حاضر به مذاکره با دولت افغانستان نیستند، که این خود قابل تأمل و تفکر است.
با گذشته بیش از یک دهه، تمام مردم افغانستان، کشورهای دخیل در قضایای افغانستان اعم از همسایهها و بلوکهای شرق و غرب، به این باور رسیده‌اند که مشکلات افغانستان راه حل نظامی نداشته بلکه تنها راه حل بحران کنونی افغانستان و رسیدن به یک ثبات سیاسی، امنیتی و اقتصادی، همانا مذاکره و مصالحه طرفهای درگیر است.
در حالی که این مسئله در تناقض با سیاست حضور نظامی آمریکا در افغانستان است.
اما در بعد خارجی، کشورهای همسایه به هیچ عنوان حضور یک کشور قدرتمند مجهز با پیشرفتهترین تجهیزات نظامی و اطلاعاتی را بر نمی تابند، به خصوص پس از افشای شنود مکالمات سران کشورهای جهان توسط مقامات اطلاعاتی آمریکا.
به خصوص پس از بحران «اوکراین» و مداخله آمریکا در این منطقه، واکنش روسیه، کشورهای آسیای میانه و بصورت ویژه کشورهایی که عضو سازمان «شانگهای» هستند، نسبت به حضور نظامی آمریکا در افغانستان بیش از پیش حساس شده‌اند و حضور آمریکا در افغانستان را تمهیدی برای مداخله آمریکا در امور کشورهای آسیای میانه و کشورهای یاد شده میدانند.
افغانستان به عنوان عضو ناظر در سازمان شانگهای نمی‌تواند نگرانی کشورهای عضو این سازمان را نادیده گیرد، افزون بر آن شماری از این کشورها همسایههای افغانستان هستند.
افغانستان نمی‌تواند تنها بر اساس منافع ملی خود بدون در نظر داشت نگرانیهای کشورهای همسایه با آمریکا معامله کند بلکه باید به الزامات جامعه جهانی و کشورهای همسایه نیز توجه داشته باشد.
در بعد داخلی، شکی نیست که حضور آمریکا و جامعه بین‌المللی، با همکاری کشورهای همسایه افغانستان، باعث شده است تا نهاد سازی در این کشور صورت گیرد، تقویت و ادامه این نهاد سازی در افغانستان نیاز به همکاری جامعه بین‌المللی، به خصوص آمریکا دارد.
از این رو، عدم حضور آمریکا و جامعه بین‌المللی در افغانستان میتواند بر روند نظام‌سازی و توسعه اقتصادی تأثیر منفی داشته باشد، مگر اینکه حامی دیگری به عنوان جایگزین آمریکا در نظر گرفته شود.
بنابراین، جمع میان این دو خواست متضاد، بسا مشکل و یکی از چالشهای بزرگی برای رئیس جمهور آینده افغانستان به شمار میرود، به ویژه بعد از آنکه «حامد کرزی»، رئیس جمهور افغانستان بارها کارکرد و سیاست آمریکا در قبال افغانستان را به نفع افغانستان ندانسته، خواهان تعهدات جدید در امر مبارزه با تروریسم، حملات شبانه و روند صلح شده است.
با آنکه تمامی کاندیداهای ریاست جمهوری در ابتدای رقابت انتخاباتی از امضای این پیمان سخن گفتند اما هیچ یک از آنان نمی‌توانند به امضای بی قید و شرط آن مبادرت ورزند.
فساد اداری
فساد اداری به عنوان یکی از پدیدهای شوم اجتماعی، علت بسیاری از نارساییها در ادارات دولتی و مانع پاسخگویی این ادارات به نیازمندیهای مردم این کشور شده است.
افغانستان در یک دهه پس از طالبان با مشکلات عدیدهای مواجه است که از آن جمله گسترش فساد اداری به عنوان یک بیماری واگیر در ادارات دولت افغانستان است.
در این مدت افغانستان از جمله فاسدترین کشورهای جهان شمرده شده است و کرزی در واکنش به این مسئله، فساد اداری را یک امر بومی ندانسته و اظهار داشت که کشورهای خارجی و سازمان‌های وابسته به آنها عامل فساد اداری در افغانستان هستند.
به هر صورت، فساد اداری چه ریشه داخلی و چه خارجی داشته باشد، یکی از چالشهای عمده فراروی دولت و کابینه آینده ریاست جمهوری افغانستان به شمار میرود که کاندیداهای ریاست جمهوری برای نابودی و ریشه کن کردن آن به مردم وعده داده بودند.
فقر اقتصادی و بیکاری
براساس گزارش وزارت کار و امور اجتماعی افغانستان بیشتر از ۳۰ درصد مردم افغانستان از بیکاری رنج میبرند که اکثر آنان را جوانان تشکیل میدهند.
حتی برخی کارشناسان افغان به این باورند که بخش قابل ملاحظه نیروهای نظامی طالبان را جوانان بیکار تشکیل میدهند.
«اشرف غنی احمدزی»، یکی از کاندیداهای مطرح در انتخابات ریاست جمهوری افغانستان، نیز به این باور است که فقر و بیکاری رابطه مستقیمی با خشونت‌گرایی دارد و طالبان بیشتر از این طبقه سربازگیری میکنند.
با در نظر داشت کاهش کمکهای اقتصادی جامعه بین‌الملل به افغانستان و عدم کار بر روی زیربنای اقتصادی که باعث تولید کار می‌شود، نقطه پایان گذاشتن به این مشکل به سادگی امکان پذیر نخواهد بود.
مواد مخدر
کشت تولید و قاچاق مواد مخدر در سال‌های اخیر به یکی از مهلک‌ترین پدیده‌های اجتماعی در این کشور تبدیل شده است و افغانستان در کنار فساد اداری، یکی از کشورهایی به شمار میرود که بالاترین میزان مواد مخدر در جهان را تولید می‌کند.
تاکنون بالاترین میزان تولید و کشت این مواد در مناطق ناامن بوده است که قبل از امنیت سراسری در افغانستان، رسیدگی به این مشکل نیز غیر قابل تصور است.
صلح و امنیت
بازگشت صلح و امنیت در افغانستان، یکی از آرزوهای دیرینه مردم این مرز و بوم بوده و برای رسیدن به این هدف چندسال قبل شورای عالی صلح به ریاست «برهان الدین ربانی» تشکیل شد، اما تاکنون این شورا نتایج چشمگیری به دست نیامده است.
حتی کرزی آغاز روند مذاکره با طالبان و صلح در افغانستان را به عنوان پیش‌شرط برای امضای پیمان امنیتی با آمریکا قرار داد و تأکید کرد که اگر آمریکا و پاکستان بخواهند بازگشت صلح و ثبات در افغانستان امکان پذیر است.
با آنکه شورای عالی صلح افغانستان تلاش زیادی در این زمینه کرده است اما این روند با چالشهای گوناگون مواجه بوده است که در انتظار رئیس جمهور آینده است.
در یک دهه گذشته توقع و انتظار مردم افغانستان با نظر داشت حضور نظامی و اقتصادی بیش از ۴۰ کشور خارجی در افغانستان، بر آورده نشد و از این رو انتظار مردم از رئیس جمهور آینده افغانستان، خاتمه این مسائل است که در صورت عدم برآورده شدن توقع و انتظار با واکنش شدید مردم مواجه خواهد شد.
عبور از این چالشها به نوعی عبور از هفت خوان «رستم» برای رئیس جمهور آینده افغانستان خواهد بود.
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
