پرونده های تازه برای مرد جدید امنیت ملی

خبر انتصاب علی شمخانی به سمت دبیری شورای عالی امنیت ملی هر چند به صورت رسمی توسط نهاد ریاست‌جمهوری اعلام نشده اما تایید این خبر توسط محمدرضا صادق، مشاور حسن روحانی شکی در صحت آن باقی نمی‌گذارد. اکنون سعید جلیلی پس از آنکه 2 ماه منفعل را در شورای عالی امنیت ملی گذراند باید دبیری این شورا را به علی شمخانی تحویل دهد، هر چند خود هنوز به عنوان یکی از نمایندگان مقام معظم رهبری در این شورا حضور دارد. علی شمخانی ۵۸ ساله متولد اهواز است و پیش از انتصاب به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی، مدتی رئیس کمیته دفاعی-امنیتی این شورا بود. شمخانی از جمله نظامیان میانه‌رو در ایران محسوب می‌شود که البته سابقه همکاری بیشتری با اصلاح‌طلبان نسبت به اصولگرایان دارد. شمخانی اگرچه حضور خود را در قامت یک مقام بلند پایه در سپاه پاسداران و سپس ارتش تثبیت کرده بود اما وجهه عمومی او به دلیل 8 سال حضورش در کابینه سید محمد خاتمی به عنوان وزیر دفاع، با دولت اصلاحات پیوند خورده است؛ پیوندی که البته چندان هم بی‌دلیل نیست. چه آنکه بعد از آغاز دوران ریاست محمود احمدی‌نژاد بر دولت در سال84، شمخانی در اکثر مقاطع مواضع سیاسی مشابه با مواضع اصلاح‌طلبان اتخاذ کرده و بخصوص در انتخابات‌های مختلف هماهنگ با این جناح سیاسی حرکت کرده بود. با این حال وی هیچگاه پیوند تشکیلاتی با جریان اصلاحات نداشته و تنها در این خصوص می‌توان به نزدیکی‌های مواضع او با اصلاح‌طلبان اشاره کرد. از جمله مصاحبه تلویزیونی او در روز دوم خرداد 89 که انتقاد رسانه‌های اصولگرا را در پی داشت.

آمدن شمخانی البته نشان از رفتن مردی نیست که 2ماه گذشته را به سکوت کامل گذرانده است. سعید جلیلی هرچند در شورای عالی امنیت ملی بعد از 24 خرداد منفعل به نظر می‌رسید اما بیرون از این شورا چندان هم دست روی دست نگذاشته بود، هر چند کارهایش چندان هم سر و صدایی به پا نمی‌کرد. جلیلی از همان روز بعد از 24 خرداد می‌دانست که آینده‌اش دیگر در شورای عالی امنیت ملی رقم نمی‌خورد، حتی اگر به عنوان نماینده رهبری کرسی‌ای در این شورا داشته باشد. جلیلی که بعد از انتخابات در جمع فعالان ستادهایش گفته بود این تازه اول راه است، خیلی زود و سریع بعد از 24 خرداد دست به کار شد. کسی خبر ندارد که او چه می‌کند اما در خلال سخنان سه روز پیش مرتضی آقاتهرانی مشخص شد که سعید جلیلی هم سودای ساختن تشکیلاتی سیاسی برای خود در ذهن دارد. در مصاحبه سه روز پیش خبرگزاری تسنیم با مرتضی آقاتهرانی، خبرنگاری از او در خصوص ارتباط «تشکیلاتی که آقای جلیلی در نظر دارد راه‌اندازی کند» با جبهه پایداری پرسیده و آقاتهرانی هم جواب داد: «جبهه پایداری کار خودش را می‌کند و جناب آقای جلیلی هم به دنبال تشخیص وظیفه و عمل به آن هستند. البته ایشان هم آزادند و رسالتی دارند که باید آن را دنبال کنند. ما مزاحم هم نیستیم و این‌جور هم نیست که ایشان زیرمجموعه ما باشند یا ما زیرمجموعه ایشان باشیم ولی به نظر می‌رسد می‌توانیم یار و یاور هم، برای هم‌افزایی بیشتر باشیم.» این یعنی اینکه سعید جلیلی حالا خودش می‌خواهد به تنهایی رهبری یک جریان یا حداقل طیف سیاسی منسوب به خود را به دست بیاورد؛ جریانی که بعدها کم و کیف آن مشخص خواهد شد.

مهم این روزها آن است که طرف‌ 1+5 می‌داند در گفت‌وگوهای آتی با ایران با جواب‌های جلیلی و تیم همکاران او مواجه نخواهد بود. روحانی با رویکردی کاملا جدید وارد عرصه شده و اعلام کرده احتمالا نخستین مذاکره هسته‌ای دولت جدید در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل که این ماه در نیویورک برگزار می‌شود، صورت خواهد گرفت. روحانی ضمن ابراز امیدواری برای برداشته شدن «قدم‌های موفق» در این مذاکرات گفت: «دولت از حقوق ملت کوتاه نمی‌آید و تمام تلاش خود را در راستای دفاع از حقوق ملت با استدلال، حکمت و توام با عزت به پیش می‌برد.» این سخن شاید در چارچوب کلام کاملا شبیه سخنانی باشد که زمانی بر زبان سعید جلیلی جاری می‌شد اما پشت آن اقداماتی وجود دارد که معنای آن را متفاوت می‌کند. از حضور فعال وزیر امور خارجه در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌های او در این شبکه‌ها گرفته تا انتقال وظیفه انجام مذاکرات به وزارت امور خارجه و نقد جدی رویکردهای گذشته ایران در پرونده هسته‌ای توسط دولتمردان جدید. انتخاب علی شمخانی به عنوان دبیر جدید شورای عالی امنیت ملی نیز می‌تواند خود یکی از همین نشانه‌های امیدوار کننده باشد.

شمخانی در مقابل دغدغه‌هایی فراتر

اما همه آنچه طی سال‌های آینده در این سمت جدید روی میز علی شمخانی وجود دارد به پرونده هسته‌ای خلاصه نمی‌شود. او پرونده‌های دیگری نیز برای رسیدگی یا بازنگری دارد. از جمله بازنگری در فضای سیاسی است. گر چه شاید این مطالبه زیر حساسیت عمومی پرونده هسته‌ای چندان به چشم نیاید اما دغدغه آن در میان فعالان سیاسی و اجتماعی همچنان به شکل پر رنگ وجود دارد؛ دغدغه‌ای که البته یکی از شعارهای انتخاباتی حسن روحانی در روزهای پیش از 24 خرداد هم بود.