از جنبش دانشجویی تا شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی

تدبیر24 »بررسی تاریخ جنبش دانشجویی ایران با تکیه بر نقد و بررسی کتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران
نشست علمی «بررسی تاریخ جنبش دانشجویی ایران با تکیه بر نقد و بررسی کتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران» در پژوهشکده تاریخ اسلام برگزار شد.

«غلامرضا ظریفیان» استاد تاریخ دانشگاه تهران در این نشست گفت: جنبش دانشجویی یکی از دیرپاترین جنبش های معاصر ایران است که از زمان شکل‌گیری آن، حدود ٨٠ سال می‌گذرد. شاید بتوان سابقه آن را حتی به عقب تر برد البته نه در شکل گیری آن، بلکه از زمانی که دانشجویان به خارج اعزام می شدند و پس از بازگشت به کشور، نقش کلیدی‌ را در مشروطه و تحولات پس از آن و در تاسیس دانشگاه های مختلف ایفا کردند که بخشی از آنها دانشجویان اعزام شده به خارج از کشور و بخشی نیز از فارغ التحصیلان دارالفنون بودند.

استاد تاریخ دانشگاه تهران بیان داشت: نطفه اولیه جنبش دانشجویی و نخستین تحصن و اعتراض دانشجویی در ١٣١٥خورشیدی یعنی 2 سال بعد از تاسیس دانشگاه تهران شکل گرفت و تداوم پیدا کرد.

وی در ادامه افزود: جنبش دانشجویی در ایران، فراز و نشیب های زیادی را پشت سر گذاشته و گفتمان های زیادی را تجربه کرده است. «هادی نخعی» از فعالان مبارزه قبل از انقلاب اسلامی و دانشجوی دانشگاه پلی تکنیک بود که بعد از پیروزی انقلاب با وجود اینکه موقعیت خوبی برای کار و زندگی داشت، وارد سپاه شد و در آنجا به عنوان یک عنصر ایده پرداز و کسی که اهل تفکر و ایده بود، شناخته شد. او وارد دفتر سیاسی می شود و با آغاز جنگ و تحول هایی که در سپاه رخ می دهد با کمک عده دیگری، مرکز «مطالعات و تحقیقات جنگ» را راه اندازی می کنند. در واقع، او یکی از بنیانگذاران تاریخ علمی جنگ است.

«هادی خانیکی» استاد دانشگاه در این نشست با اشاره به تلاش های علمی نخعی یادآور شد: به دلیل همین تلاش های علمی او، کتاب «٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران» را باید با زبان و روایتی دیگر مطالعه کرد. این اثر فقط یک نوشته نیست بلکه حاصل یک زندگی است.

کتاب نخعی از معدود کتاب هایی است که با تامل در متون و اسناد جنبش دانشجویی با روایتی متفاوت با آنچه تاکنون کتاب های تاریخ جنبش دانشجویی به دست داده اند، به این جنبش پرداخته است و به دلیل این که ما در توصیف و تبیین تاریخ فعالیت ها و جنبش دانشجویی از منظر کنشگران مسلمان و روشنفکران مسلمان دچار فقر هستیم، این کتاب جایگاه ممتازی دارد.

«ابراهیم شیخ» عضو هیات علمی سازمان مدیریت صنعتی از دیگر سخنرانان این نشست با اشاره به کتاب هادی نخعی اظهار داشت: دوره ‌ای که نخعی برای تحلیل انتخاب کرد؛ یعنی ١٣٠٩ تا ١٣٥٩ خورشیدی اتفاق ها و تحول های بسیار مهمی برای جنبش دانشجویی رخ داده است که کتاب ٥٠ سال جنبش دانشجویی در ایران می‌تواند تصویر دقیقی از این جنبش ارایه دهد.

«رضا حجتی» مدیرکل مشارکت های اجتماعی جوانان با اشاره به پیوستگی جنبش دانشجویی در کتاب نخعی بیان داشت: همیشه با یک جریان مستمر جنبش دانشجویی در کشور وجود داشته است. ما از همان آغاز پیدایش دانشگاه و حتی قبل از آن با اعتراض های دامنه دار، پیوسته و متراکم دانشجویی رو به رو بوده‌ایم که نشان می دهد این جنبش‌ها علت موجه داشته اند، یعنی علت های آنها وجود داشته که ایجاد شده اند.

** بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی- ایرانی
دومین نشست از سلسله نشست های «بررسی مبانی نظری و مفاهیم دینی حوزه مد و لباس اسلامی- ایرانی» در محل خانه کتاب ایران برگزار شد.

«فرشته روح افزا» عضو شورای عالی فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده در ابتدای سخنان خود با تاکید بر ضرورت ارایه معیارهای مناسب در لباس ایرانی- اسلامی گفت: سبک پوشش یکی از مهم ترین مولفه های سبک زندگی، از جلوه های تمدن بشر و یک رفتار معنا دار است و از جمله ابزارهایی به شمار می رود که به کمک آن تاریخ اجتماعی و فرهنگ یک جامعه را می توان مطالعه کرد.

عضو شورای عالی فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده با اشاره به لزوم توجه به اطلاعات و نتایج فعالیت های پژوهشی که در زمینه مد و لباس صورت گرفته است، بیان داشت: اگر از اطلاعات و یافته های حاصل از پژوهش ها در طراحی لباس ها بهره گرفته شود می توان به الگویی متناسب با نیاز های جامعه دست یافت.

روح افزا در ادامه افزود: باید مکانی برای ارایه پوشش های زیبا و هویت بخش در جامعه وجود داشته باشد که اکنون نمایشگاه های مد و لباس این امر را به عهده گرفته اند اما متاسفانه لباس هایی که در این همایش ها ارایه می شوند برای حضور در همه بخش های جامعه متناسب نیست و برخی از طرح ها در صورت استفاده در سطح شهر باعث تمسخر افراد می شود.

** محله، پدیده پایدار اجتماعی با مرکزیت مسجد در شهر اسلامی
نشست نهایی نظریه «محله، پدیده پایدار اجتماعی با مرکزیت مسجد در شهر اسلامی» مربوط به «محمدرضا پورجعفر» عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس در این دانشگاه برگزار شد.

پورجعفر در تشریح نظریه خود اظهار داشت: در حالی که محله ایرانی اسلامی به صورت واحدی اجتماعی، پایداری خود را با ارزش ها و سرمایه های اجتماعی محلی و با مرکزیت محلی همچون مسجد یا حسینیه به منزله کانونی برای فعالیت های مذهبی، فرهنگی و اجتماعی در دورانی متمادی به نمایش گذاشته است. باید ضمن ارتقا محله های موجود به عنوان پایگاه هایی اجتماعی بر اساس اندوخته های فرهنگی- اجتماعی، در بازآفرینی این واحد ارزشمند شهری با مرکزیت مسجد و همچنین در برنامه ریزی و طراحی محله های جدید چه در حوزه گسترش شهرها وچه در شهرهای جدید در حال و آینده کوشا باشیم.

در این ارتباط سعی شده تا در قالب نظریه ای بر اساس فرهنگ اسلامی و پیشینه شهرسازی در دوران اسلامی در ایران ویژگی های محیط مسکونی استنتاج و الگویی کاربردی برای محله ای ایرانی اسلامی ارایه شود.

عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس یادآور شد: فضای عمومی اصلی محله باید جوابگوی عملکرد های مختلف اجتماعی، فرهنگی و مذهبی و به صورت چند عملکردی باشـد. این بدان معناست که فضاهای اصلی عمومی باید امکاناتی را برای همه مراسم سوگواری و روزهایی مانند تاسـوعا – عاشـورا ، عیـد فطر، عید قربان، عید غدیر، میلاد ها و عید نوروز فراهم کند.

پورجعفر اظهار داشت: نوع مصالح برای بافت و جداره ها باید محلی و اصیل باشد و یا بومی سازی شوند. رنگ های اسـتفاده شده نیز باید از اصالت و کیفیت بومی و محلی برخوردار باشد. به زبانی دیگر بافت محله بهتر است تبلور وتجلی تواضح و فروتنی باشد. محله باید در ارتقاء تعامل های اجتماعی برنامه ریزی و طراحی شود.

** شناخت شناسی تفسیر راهنما و تجلیل از شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی
نشست «شناخت شناسی تفسیر راهنما و تجلیل از شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی رفسنجانی» در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد.

«حسینعلی قبادی» رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدای این نشست بیان داشت: آیت‌الله هاشمی برای پیروزی انقلاب اسلامی مجاهدت های بسیاری انجام داد و مانند آیت الله سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی از چهره های نادر انقلاب اسلامی بود.

رییس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی استراتژیست بودن و اعتدال گرایی را در شمار خصوصیت های بارز آیت‌الله هاشمی دانست و بیان داشت: آیت الله هاشمی بیشتر روزهای خود را به کار علمی و پژوهشی و حفظ منافع ملت سپری می کرد. همچنین او باعث پیوند نسلی شد؛ یعنی پل ارتباطی آرمان های امام‌(ره) با جوانان ایرانی بود، چرا که وی ارتباط خوبی با نسل های مختلف پس از انقلاب اسلامی به ویژه جوانان داشت.

وی در ادامه افزود: آیت الله هاشمی در هیچ زمانی کار علمی را کنار نگذاشت و حتی در هنگام مسوولیت های سنگین از فعالیت های علمی غافل نبود.

«اشرف بروجردی» معاون پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، آیت الله هاشمی را زبان و شناسنامه انقلاب اسلامی دانست و گفت: من او را آموزگار انقلابیون می دانم.

معاون پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه یادآور شد: ربیس فقید مجمع تشخیص مصلحت نظام، علم، آگاهی و دانش را جزو ضرورت های جامعه بشری می دانست، حتی به خاطر دارم که در برنامه اول توسعه، آیت‌الله هاشمی توجه زیادی به علم و دانش و فهم و آگاهی مردم کرده بود، بنابراین از دیدگاه من و بسیاری از پژوهشگران او شخصیتی بسیار والا و بزرگ داشت.

«فروغ پارسا» مسوول پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به شخصیت قرآنی آیت الله هاشمی بیان داشت: با حرکتی که سید جمال الدین اسدآبادی در جهان اسلام ایجاد کرد رویکردهای تفسیری متحول شد و سیدجمال که از عقب ماندگی و تحت سلطه قرار گرفتن مسلمانان به شدت رنج می برد، راز نجات و رستگاری مسلمانان را در بازگشت به قرآن دید. در واقع گفتمان عصری سازی فهم و تفسیر قرآن کریم از حرکت او شروع شد و یکی از ویژگی های تفسیرهای معاصر، بازگشت به قرآن با رویکرد عصری اجتماعی است.

مسوول پژوهشکده مطالعات قرآنی پژوهشگاه علوم انسانی با اشاره به ویژگی های «تفسیر راهنما» از آیت الله هاشمی گفت: تفسیر راهنما در همان پارادایم تفسیر عصری و اجتماعی سیدجمال الدین اسدآبادی پایه ریزی و تدوین شده است. چنان که آیت الله هاشمی در مقدمه این تفسیر از قرآن با عنوان شهد شفابخش دردهای فردی و اجتماعی یاد می کند. او می گوید متأسف بودم که چرا امت اسلامی طی قرن ها، آن گونه که باید برای کتاب قرآن سرمایه گذاری بایسته ای نکرده است.

«محسن هاشمی» فرزند آیت الله هاشمی نیز درباره تفسیر راهنما اظهار داشت: فیش‌های قرآنی این تفسیر طی سه سالی که پدرم به زندان محکوم بود تهیه و در 22 یا 23 دفتر 200 برگی جمع آوری شد که به مرور بخشی از آن در ملاقات های همسر وی به بیرون از زندان انتقال پیدا کرد و تعدادی از فیش ها نیز پس از آزادی از زندان گردآوری و با همکاری جمعی از دوستان از جمله حجت الاسلام عبدالمجید معادیخواه و فعالان حوزه مطالعات قرآنی مانند «مرکز معارف قرآن» در قم به صورت یک مجموعه در حال تدوین است.

حجت‌الاسلام «سیدمحمدعلی ایازی» رییس سابق مرکز فرهنگ و معارف قرآن جامعیت، نواندیشی و ابتکار را از ویژگی های تفسیر راهنما آیت الله هاشمی دانست و گفت: برجسته ترین شاخصه تفسیر راهنما، عینیت بخشیدن قرآن در جامعه است.

رییس سابق مرکز فرهنگ و معارف قرآن نثر روان و مطابق با زبان معیار امروز جامعه و قابل استفاده بودن برای مردم عادی و متخصصان نیز از ویژگی های دیگر این تفسیر برشمرد.

«حجت الاسلام محمدصادق یوسفی مقدم» رییس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم نیز در سخنان خود به ارزش تفسیر راهنما به لحاظ شکل‌گیری آن در دوران مجاهدت آیت الله هاشمی در زندان طاغوت و با تکیه بر اجتهاد وی، اشاره کرد و بیان داشت: از مجموع مباحث و فیش های آیه الله هاشمی 33 جلد فرهنگ قرآن و نیز فرهنگ موضوعی تفاسیر تهیه و تدوین شده است.

حجت الاسلام «سیداسدالله موسوی عبادی» مسوول اطلاع رسانی مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم، تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را کلیدی برای فهم قرآن دانست و گفت: در مرکز مطالعات فرهنگی حوزه علمیه قم نرم ‌افزار تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را راه اندازی شده است.

مسوول اطلاع رسانی مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم در ادامه افزود: بررسی کتاب تفسیر راهنمای آیت‌الله هاشمی را نمی‌توان در یک یا دو جلسه تشریح و بیان کرد.