تجارت تهران - اسلام‌آباد؛ راه بی‌اثرکردن تحریم‌ها

تدبیر24»به‌نظر می‌رسد در شرایطی دکتر ظریف به پاکستان سفر کرده که وضعیت خاصی در منطقه خلیج فارس و خاورمیانه در خصوص اختلاف نظری که میان ایران و آمریکا بر سر برجام پیش‌آمده صورت پذیرفته است. مشورت‌ها و رایزنی‌هایی که پیش از این نیز وزیر امورخارجه کشورمان در کشورهای مختلف داشته‌اند در همین رابطه بوده است. در پاکستان دو مساله اساسی میان تهران ـ اسلام‌آباد وجود دارد؛ اول اینکه امنیت منطقه به‌نوعی تحت تاثیر تحولات منطقه خلیج فارس وجود دارد که پاکستان و ایران نسبت به آن نگاه مشترکی می‌توانند داشته باشند. دوم مسائل امنیتی مرزی میان تهران ـ اسلام‌آباد است، با توجه به آنکه دو کشور مرزهای مشترک 950 کیلومتری دارند معمولا از سوی گروه‌های تروریستی و همچنین قاچاق کالا و سوخت آسیب‌پذیر است. به‌نظر می‌رسد در رایزنی‌های طرف ایرانی و پاکستانی چنین مسائلی مورد بررسی قرار گیرد. اما مهمتر از همه این مسائل، به‌نظر می‌رسد مساله تحریم‌هایی است که ایالات متحده علیه ایران اعمال کرده است. بنابراین دکتر ظریف به‌دنبال آن است تا راه‌هایی را جست‌وجو کرده که چگونه می‌شود این تحریم‌ها را تا حدودی بی‌اثر کرد. از میان کشورهای همسایه ایران، پاکستان و ترکیه کشورهایی هستند که ایران می‌تواند با کمک آنها تا حدودی تحریم‌ها را پشت سر گذارد. به‌نظر می‌رسد که پاکستان از این زاویه اهمیت دارد که در درجه اول دارای مرزهای مشترک میان ایران و پاکستان است و می‌تواند تجارت را میان دو کشور تسهیل کند. اگر بازارچه‌های مرزی میان ایران و پاکستان فعال شود، به‌نظر می‌رسد که ظرفیت‌هایی برای تامین برخی از کالاهایی که ایران ممکن است در بلندمدت با کمبود مواجه شود تامین کند. همچنین باید بدانیم که پاکستانی‌ها براساس منافعشان متمایل به تجارت و صادرات مجدد به ایران هستند. به این معنا که کالاهایی که ایران نمی‌تواند از بازارهای بین‌المللی تامین کند، پاکستان به نام خود وارد کند و سپس کالاها را از طریق بازارچه‌های مرزی و یا خط آهن به ایران انتقال دهد. هر چند این روش انتقال کالا به ایران در سطح بسیار گسترده‌ای نمی‌تواند باشد اما می‌شود این امیدواری را داشت که از این طریق بخشی از نیازهای ایران را تامین کرد. از سوی دیگر پاکستانی‌ها نیازهای بسیار جدی دارند که ایران می‌تواند تامین کند از جمله مساله سوخت است هر چند که فشارهای ایالات متحده سبب شد تا خط لوله صلح به سرانجام نرسد، اما واقعیت آن است که به دلیل گستردگی مرزهای میان ایران و پاکستان از سال‌ها قبل به‌نوعی مبادلات محدود سوخت البته به شکل قاچاق وجود داشته است. این مساله را نیز نباید فراموش کرد که یکی از راه‌های کسب درآمد در شهرها و استان‌های محروم مرزی همچون سیستان و بلوچستان حمل‌ونقل سوخت بوده است. در حال حاضر اگر دولت شرایطی را فراهم نماید تا بومیان این شهرها که سطح بیکاری نیز در چنین شهرهایی بالاست و نگاه واقع‌بینانه‌ای داشته باشد، می‌توان با استفاده از ظرفیت‌های این شهرها تا حدودی صادرات سوخت را هر چند خیلی محدود به پاکستان داشت که به نوبه خود می‌تواند در محرومیت‌زدایی از استان‌های مرزی موثر باشد. بنابراین به نظر می‌رسد رایزنی‌ها درخصوص مسائل مختلف خواهد بود، هر چند این نکته را باید در نظر داشته باشیم که پاکستان نیز دیدگاه‌های خاص خودش را نسبت به مسائل مختلف دارد مانند نوع رابطه اسلام‌آباد با عربستان سعودی. از سوی دیگر اسلام‌آباد به‌نوعی به‌دنبال توازن در مناسباتش میان تهران و ریاض نیز است.

محمد ملازهی، تحلیلگر مسائل پاکستان