به بهانه هجمه علیه دکتر سریع القلم

تدبیر24 : دکتر سریع القلم که در طی سال های گذشته به طور مستمر و عمیق مطالعات خود را بر مسائل توسعه و فرهنگ سیاسی متمرکز کرده، این بار با گریزی به شخصیت امام موسی صدر سعی در تحلیل رفتار ایرانیان داشته است. در همین راستا در سخنرانی اخیر خود به یکی از  بارزترین وجوه فکری و رفتاری امام موسی صدر یعنی ستیز با پوپولیسم می پردازد.

اساسا نوشته ها، سخنرانی ها و مصاحبه های دکتر سریع القلم در بین جامعه فرهیخته کشور موجی ایجاد می کند که اغلب در حرکت جامعه به سمت پیشرفت اثر گذار است. این بار اما سخنرانی اخیر ایشان به سطح عموم جامعه نیزکشانده شد. موضوع این بار نه پزشکان و مهندسان متولی امور سیاسی و اجتماعی کشور بلکه صنف تاکسی رانان و لبو فروشان بودند. برخی که تاب تحمل تحلیل مبانی پوپولیسم را نداشتند با سوءاستفاده از بخشی از سخنرانی این استاد دانشگاه به بهره برداری خودخواهانه از آن پرداختند و با شانتاژ خبری، گروهی از زحمت کشان این جامعه را اسیر تمایلات پوپولیستی خود کردند. این عده قسمتی از سخنان کاملا علمی و منطقی دکتر سریع القلم را چماقی ساخته اند مبنی بر اینکه ایشان به بخشی از هموطنان ( و بعضی کل ملت ایران را گفتند ) یعنی رانندگان تاکسی و لبو فروشان توهین کرده است! آن بخش از سخنرانی را یک بار با دقت و فراست بخوانیمش: " صدا و سیما هم که چقدر به این جریان [ پوپولیسم ] کمک می کند، می رود از یک لبو فروش می پرسد نظر شما درباره برنامه هسته ای چیست؟ این خیلی اثر می گذارد. یا یک راننده تاکسی که از 5 صبح تا 12 شب باید در این خیابان ها بدود تا هزینه سه بچه دانشجویش را درآورد، سر چهار راه از او می پرسند که نظر شما درباره برنامه هسته ای و مذاکرات ژنو چیست؟ او چه دانشی دارد که یک واکنش منطقی به این سوال بدهد؟"

جملات بالا توسط برخی وارونه خوانده شد. به راستی چگونه از این جملات توهین و تحقیر را بیرون کشیده اند!؟ با کدام منطق و با کدام بخش از اعتقاداتشان که مدعی آنند به این نتیجه رسیدند؟ استنباط توهین و تحقیر از جملات ذکر شده سقراط را هم در گور خود می لرزاند. ربط این سخنان با توهین و تحقیر مانند این است که سازمان ناسا از کشف یک ستاره جدید بگوید و شخصی در واکنش به این خبر آن را توهین به بخشی از جامعه قلمداد کند!
طنز ماجرا اینجاست که این هیاهو از دل صحبت هایی بیرون آمده است که به موضوع پوپولیسم اشاره دارد و چه جالب تر اینکه رفتار عده ای در واکنش به این صحبت های پر مغز، عین پوپولیست گرایی است؛ چرا که وارونه خواندن و برداشت غرض ورزانه از متن این سخنرانی برای رسیدن به اهداف خاص و غیر اخلاقی، خود نمونه بارز یک رفتار پوپولیستی بود. این رفتار و واکنش غریزی، دقیق بودن و عالمانه بودن صحبت های دکتر سریع القلم را به سرعت و به شدت به نمایش گذاشت. سریع القلم در همین سخنرانی رفتار اینگونه افراد را به لحاظ نظری بیان کرد و چند روز بعد عملیاتی شدن آن را به نظاره نشست. " پوپولیسم معمولا بی ثباتی به همراه دارد، یک دوره زمانی است برای این که گروهی یا شخصی آنچه را در ذهن دارد پیاده کند و مردم را در یک فضای محدود زمانی، مکانی و فلسفی محصورکند تا اینکه بتواند اهداف خود و گروه خاص خود را پیش ببرد. ...فضاهای روانی یک جامعه را یک سیستم و یک شخص و
یک گروه می توانند تحت انحصار خود قرار دهند و به قدری اغراق می کنند و مسائل را خارج از تناسب قرار می دهند که می توانند روح مردم را تسخیر کنند و قوه استدلالی آنها را به تعطیلی بکشانند."

دقت کنیم روی صحبت من رانندگان تاکسی نیستند. بدون شک دکتر سریع القلم نیز رانندگان تاکسی را پوپولیست خطاب نکرده اند. روی صحبت بنده کسانی هستند که این هیاهو را سازماندهی می کنند و جهت می دهند. کسانی که غرض ورزانه یک گذاره علمی و مطالعاتی را پیراهن عثمان می کنند و از قشر زحمت کش تاکسی رانان سوءاستفاده می کنند. همان هایی که به قول دکتر سریع القلم" ... یک جریان فکری و سیاسی بسیار خطرناکی است و می تواند مردم یک کشور را هر چند در دوره کوتاهی راضی نگه دارد، اما آینده آنها را تخریب می کند و باعث می شود که از پیش بینی های منطقی فاصله بگیرند و وارد فضاهایی بشوند که بعضا برگشت ناپذیر هستند." این افراد به غیر از اهداف سیاسی ( که اغلب منجر به اهداف اقتصادی آنها می شود) و اهداف غریزی چه اهداف دیگری دارند؟ کجای اعتقاداتی که مدعی آن هستند به آنها این اجازه را می دهد که برداشت های خود را عامل تخریب دیگران کنند؟ کجای اخلاق اسلامی این اجازه را می دهد که به قضاوت ناآگاهانه از صحبت های کسی بنشینیم و کمر همت در وارونه جلوه دادن واقعیت ببندیم؟ آیا این خود مصداق تهمت زدن نیست؟ چرا از ایمان خود نمی ترسید؟ مگر نشنیده اید که امام صادق علیه السلام  می فرمایند: هرگاه مومنی به برادر دینی خود تهمت زند، ایمان در قلب او آب می شود همچنان که نمک در آب حل می شود. (کافی، جلد2، ص361) آب را گل می کنید که نه تنها ماهی که از آن کره بگیرید!؟ چه کسی رانندگان تاکسی را علیه یک گذاره علمی چنین بسیج کرده است؟ کدام جریان در کرمانشاه، تبریز، شیراز، مشهد و تهران رانندگان تاکسی را گرد هم جمع کرده است؟ مگر سخت است جمع کردن تعداد بیشتری رانندگان تاکسی را در رد اتهامی که به دکتر سریع القلم زده اید؟ منتها انتقاد سریع القلم ها از همین عوامفریبی هاست، از همین رفتار های پوپولیستی است. راستی چرا وقتی در اواخر سال 91 که اوج گرفتاری های اقتصادی کشور بود و یک مقام عالی رتبه اجرایی کشور در رسانه ملی می گفت اوضاع اقتصادی کشور در شرایط خوبی قرار دارد، نه تنها رانندگان تاکسی که قشر محروم جامعه را به محل کار ایشان رهسپار نکردید!؟

درک این افراد از صحبت های دکتر سریع القلم از دو حالت خارج نیست. یا نمی دانند که این جملات توهین و تحقیر کسی نیست و صرفا یک گذاره و نمونه علمی است، که در این حالت وای به حال جامعه ای که ایشان اصحاب رسانه آن هستند؛ و یا خوب می دانند که آنها توهین وتحقیر نیستند که در این حالت ابتدایی ترین آموزه های اسلامی و اخلاقی را رعایت نکرده اند. همانطور که از متن صحبت های دکتر سریع القلم پیداست در وهله اول ایشان به صدا و سیما انتقاد وارد می کنند و از سوی دیگر اشاره ایشان به جایگاه افراد در هرم تصمیم گیری موضوعات مهم جامعه است نه بی اهمیتی و نادیده گرفتن نقش رانندگان محترم تاکسی. منطق حکم می کند در مسائل تخصصی از افراد کارشناس و متبهر در آن مورد استفاده شود. به راستی نه رانندگان تاکسی و لبو فروشان بلکه حتی مثلا فیلسوفان ما چه دانش تخصصی در زمینه مسائل هسته ای، سانتریفیوژ، و بحث های فنی آن دارند که این دوستان رانندگان تاکسی را بهانه قرار داده  و چنین برآشفته اند. کدام فیلسوف را دیده اید که در امور تخصصی هسته ای دخالتی کرده باشد. آیا اکنون این صحبت بنده توهین به فیلسوفان محترم بود!؟ یا به عنوان مثال فردا اگر وزیر بهداشت بگوید که رانندگان تاکسی در زمینه پزشکی دانشی ندارند، این آقایان خیل عظیم! رانندگان تاکسی (حدودا 30 نفر ) را در اعتراض به وزیر محترم روانه وزارت بهداشت خواهند کرد؟

در این بین از صحبت های نغز! برخی نمایندگان مجلس نیز نمی توان گذشت. یکی از نمایندگان گفته بود که رانندگان تاکسی به خاطر اینکه با افراد مختلفی سرو کار داشته و همچنین به جهت پی گیری مسائل روز از طریق رادیو، اطلاعات سیاسی و اجتماعی بالایی دارند. و از این رو گواهی دانش هسته ای آنها را صادر می کند! ( حال تخصص دانشگاهی و علمی در این بین به چه دردی می خورد بماند.) فقط مانده که حضور نماینده رانندگان تاکسی در بین تیم مذاکره کننده هسته ای را هم درخواست کنند. در یکی از سایت ها نامه ای به امضای یک دانشجوی کارشناسی ارشد روابط بین الملل به چاپ رسید که در آن سخنرانی دکتر سریع القلم در مراسم یادبود امام موسی صدر را عجیب نامیده و آن را " مملو از اهانت به ملت شریف ایران" خوانده است! تاسف بار است چنین برداشتی از کسی که در حوزه علوم انسانی و به ویژه علوم سیاسی به تحصیل مشغول است و نقد برخی گذاره های غلط فرهنگ سیاسی را توهین به کل ملت شریف تلقی می کند. تاسف بارتر از این اظهارات یکی دیگر از نمایندگان مجلس است که با لیسانس راه سازی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی شده اند که می فرماید" افرادی مانند سریع القلم هنوز نقش مردم را در کشور درک نکرده اند." حال آنکه دکتر سریع القلم سال هاست فرهنگ سیاسی و اتفاقا نقش مردم در جامعه و کشور را مورد کنکاش علمی قرارداده و در این حوزه به اصطلاح استخوان خورد کرده اند. نگاهی به مقالات و کتاب های ایشان میزان درک او از نقش مردم را حتما بازگو خواهد کرد. در شرایطی که برخی نمایندگان مجلس NPT را MPT  می دانند چه اصراری است که رانندگان  محترم تاکسی را متخصصین حوزه سیاسی و هسته ای قلمداد کرد!

بی اخلاقی ها آنقدر پیش رفت که برخی رسانه ها تحصیلات دانشگاهی و سواد ایشان را زیر سوال بردند. اگر چه این موضوع از سوی دوستان بزرگ ترشان مسبوق به سابقه بود اما در این زمینه از اصطلاحات نا بجایی استفاده کردند و حتی ایشان را به کپی برداری علمی متهم ساختند. این در حالی است که جامعه دانشگاهی به میزان دانش و مرتبه علمی ایشان واقف است و ضرورتی ندارد اینجا به جایگاه علمی و بین المللی ایشان بپردازم که اظهر من الشمس است. گویا دعوت های مکرر دانشگاه های درجه یک دنیا از ایشان برای تدریس و حضور ایشان در نزدیک به 600 کنفرانس بین المللی صرفا علمی، برای این دوستان سنگین آمده است!

حال با توجه به اینکه دکتر سریع القلم به صدا و سیما نقد می کند و بدون بی احترامی به جامعه محترم تاکسی رانان، تخصص آنها را بی ارتباط با موضوع هسته ای می داند، سوالی که پیش می آید این است که آیا ایشان به رانندگان تاکسی توهین کرده است یا این عده که صحبت های سریع القلم را وارونه تفسیر کرده اند به شعور رانندگان تاکسی توهین می کنند؟ هیاهوی تبلیغاتی جهت دار بیشتر بود یا تعداد رانندگان معترض؟ همانطور که از عنوان این نوشته بر می آید، کاری که این عده کردند عین پوپولیسم بود و مستقیما توهین به شعور رانندگان محترم تاکسی. تمام کسانی که حتی اندک حشرو نشری با دکتر سریع القلم داشته اند می دانند که ایشان فردی بسیار مودب، محترم و عامل به اخلاقیات اسلامی است. در بین دانشجویان ایشان افراد زیادی را دیده ام که به اندیشه های ایشان نقد داشته اند اما همه در متخلق به اخلاق حسنه بودن ایشان متفق القولند. اگر قدری با دقت نوشته های او خوانده شود، احترام به دیگران در اندیشه و منش ایشان به خوبی هویداست و نقش محوری اخلاق در آن قابل انکار نیست. چگونه چنین شخصیتی به خود اجازه خواهد داد به یک قشر محترم و زحمت کش توهین کرده و آنها را تحقیر کند؟

نکته دیگر این است که این جنجال از سخنانی بیرون آمد که در ارتباط با بزرگداشت مقام مردی بود که مجسمه علم و دینداری و اخلاق بود، امام موسی صدر. در این بین اما هیچ کس از ایشان سخن نگفت. هیچ کس به محور های دیگر این سخنرانی نپرداخت. هیچ کدام از این دوستان مدعی، وجوه بارز اسلامی و اخلاقی امام موسی صدر را که در این سخنرانی به آنها پرداخته شد را گویا ندیدند و نشنیدند. دکتر سریع القلم در جایی از صحبت هایش به یکی از ویژگی های مهم امام موسی صدر اشاره می کند، انصاف؛ همان که به قول دکتر صدیقی، جامعه شناس بزرگ ایران کالای کم یابی است.  و چه بد که به خوبی این جمله تعبیر شد. چقدر بی انصافی صورت گرفت. مدعیان ایمان، خارج از مدار انصاف با چوب اتهام جارو جنجالی به پا کردند که جز نقض غرض چیز دیگری نبود. چه خوب بود اگر این بسیج کنندگان رانندگان تاکسی به بخش های دیگر این سخنرانی نیز دقت می کردند و آنها را نیز به گوش تاکسی رانان می رساندند. چه خوب می شد اگر به جای جنجال های گروهی و مقالات و مصاحبه ها در مورد " اعتراض رانندگان تاکسی به مشاور ارشد رییس جمهور"، ویژگی های امام موسی صدر رسانه ای می شد و صفحات روزنامه ها و سایت ها را به خود اختصاص می داد. برای روزها ویژگی های برجسته این مرد بزرگ تیتر می شد و درباره آنها و اوضاع کنونی کشور ما مقالات تطبیقی نگاشته می شد. کتاب دکتر سریع القلم درباره امام موسی صدر با عنوان " پیشوایی فراتر از زمان: درآمدی بر نظام فکری و سیره عملی امام موسی صدر" خوانده می شد. از امام موسی صدر یاد می گرفتیم که انصاف داشته باشیم. در مدار آموزه های اسلامی، عقلانی رفتار کنیم. مهربان باشیم، به دیگران احترام بگذاریم و از اتهام زدن و تخریب دیگران دست بکشیم. تحمل خار در چشم مخالفان را نداشته باشیم و در چارچوب منافع ملی به اجماع برسیم. یاد بگیریم تغییر کنیم و با خودخواهی مبارزه کنیم و با پوپولیسم به ستیزه برخیزیم. و دقت کنیم پوپولیسم را با مردم داری، ارزش قائل شدن به عامه مردم و مردم محوری مساوی ندانیم؛ پوپولیسم یک گرایش فکری نابسامان است که رسالتی جز استفاده ابزاری از مردم برای رسیدن به اهداف فردی و گروهی خود ندارد.

منبع :نامه