تفکر و اقلیم

تدبیر24: اندر حکایت جغرافیا و نقش آن در تمدن و مدنیت,سخنها بسیار رفته که بازگویی آن تکرار مکررات است اما پیرامون دمای محیط (فارغ از جغرافیا)ونقش آن در شکل گیری جوامع,متون زیادی در دست نیست شاید ملموس ترین آن برای ایرانیان,نظرات ابن خلدون باشد.محیط جغرافیایی  بر شکل گیری منش در انسانها تاثیر می گذاشته است اگر چه امروزه عقل محض ,از اثرات جغرافیا کاسته است و شکاف اندیشه ای ,میان یک اندیشمند اهل آلاسکا و سیبری را با اندیشمند برزیلی یا افریقایی به حداقل رسانده است.به عبارتی دیگر,اندیشه تمام مرزهای جغرافیای و مذهبی و قومی  را درنوردیده و در مسیری  تقریبا همگرا, طی طریق می کند.دیگر مهم نیست اندیشمند اهل کویر باشد یا ساحل دریا,در کوهستان زیسته باشد یا جنگل  محل زندگی اش باشد.شهرنشین باشد یا روستایی و حتی چادر نشین؛در محیطی قومی تربیت شده باشد یا فردگرا .با تمام این اوصاف,تحقیقات نشان می دهد که هنوز مولفه های جغرافیای در اندیشه ,تاثیر دارند اگرچه به حداقل رسیده است. لذا کماکان دمای محیط در رهیافت های اندیشه ای,تاثیر گذار است.

 با یک مثال به ایضاح مطلب می پردازیم,اگر  به متون و پیامها و دست نوشته های مردم ایران دقت کنید همگی رهیافتی تاریخی و ماسبق دارند.از صفات و رفتارهای ایرانیان و پادشاهان گرفته تا سخنان اندیشمندان و دانشمندان ایرانی!یعنی تماما مطعوف به گذشته اند و حتی یک کلمه در رابطه با آینده و فردای ایران یا  آینده مردم ایران مشاهده نمی کنید اما در نگاهی تطبیقی و مقایسه همین متون در کانادا و روسیه و  کشورهای اسکاندیناوی,مشاهده می شود که رهیافتی آینده بین دارند فی المثل در نوشته هایشان از تسخیر تمام کرات عالم در 200 سال اینده حرف زده اند تا حل تمام مسائل هستی در آینده و غیره.به عبارتی نگاهشان معطوف به آینده است و به ندرت به مسائل گذشته می پردازند  اگر چه هیچگاه به تاریخ خود بی اعتنا نبوده اند.و نهایتا اینکه اروپائیها و بخشی از سرزمینهای معتدل,رهیافتی اکنونی دارند و نگاهشان معطوف به حال است نه زیادی به گذشته می پردازند و نه تمایلی شدید به حل تمام مسائل هستی و اینده دارند بلکه از حال بهترین بهره و استفاده و لذت را می برند به عبارتی "دم را غنیمت می شمارند"

بنابراین مشخص می شود که نقش اقلیم در اندیشه به حداقل رسیده است  اما رهیافتها و رویکردها,هنوز تابعی از اقلیم اند(دمای محیط) و نمی توان نقش  دمای محیط,البته فارغ از ظاهر اقلیم را بی اثر دانست.اقلیم گرم و خشک ,رهیافتی تاریخی را القا می کند و اقلیم سرد,رهیافتی اینده نگر و اقلیم معتدل,رهیافتی این زمانی و اکنونی را القا می کند شاید دلیل عمده  آن ,نقش انتظار و انتظار کشیدن در روند  جامعه پذیری  باشد

.در اقلیم سرد  مثل سیبری,10 ماه از سال پر از برف است و مردمانش,همواره منتظر 2 ماه (بهاری)غیر برفی هستند به عبارتی انتظار  بهار(لذت) را می کشند لذا نگاهشان معطوف به آینده است و همیشه امیدوار زندگی می کنند و تمام تلاش خود را در 10 ماهه سال انجام می دهند تا به لذت 2 ماهه بهاری برسند لذا رهیافتی اینده نگر را القا می کنند و عکس آن در محیط گرم و خشک اتفاق می افتد یعنی  در 10 ماهه گرمی هوا,همیشه حسرت 2 ماه بهاری گذشته را می خورند و رهیافتی تاریخی و گذشته نگر به خود می گیرند و مناطق معتدل,هیچ گاه انتظار فصلی خوب یا در حسرت فصلی خوب نیستند چون 12 ماه سال, از هوا و دمای خوبی بهره مندند لذا رهیافتی اکنونی و این زمانی پیدا می کنند.امروزه می توان رهیافت ها را به مدد آموزش تغییر داد و ما ایرانیان ناگزیر از تغییر رهیافت تاریخی خود یه رهیافت اینده بین هستیم تا از غافله اندیشه پویا عقب نمانیم  اگر چه زمان مناسبی برای این تغییر رهیافت یا رویکرد, نیاز است.