کارشناسان از دوران پساتحریم می‌گویند

 تدبیر24: مرجان توحیدی، مهسا جزینی - حصول توافق میان ایران و شش قدرت جهانی، پیروزی بزرگی برای دولت یازدهم محسوب می‌شود. حسن روحانی یکی از مهم‌ترین وعده‌هایش حل‌وفصل موضوع هسته‌ای و به‌سرانجام‌رساندن آن بود: مهمی که روز گذشته به‌دست آمد؛ وعده‌ای بزرگ که تا آخرین لحظات، هم کسی نمی‌توانست تحقق یا عدم تحقق آن را پیش‌بینی کند. اما روحانی شعاری داد و به وعده‌اش عمل کرد. این می‌تواند تحقق حداکثری اولین و یکی از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی روحانی باشد. شعاری که اتکا به همان، برگ برنده روحانی در انتخابات شد. همان‌طور که ظریف و موگرینی در پایان قرائت متن توافق‌نامه اعلام کردند، این توافق، آغازی است برای یک همکاری مشترک، بنابراین از این پس شاهد شروع فصل جدیدی از روابط بین‌المللی برای عملیاتی‌شدن پروسه توافق هسته‌ای خواهیم بود. ازاین‌رو، توافق پایان کار نیست و ایران را در آغاز فرایند اعتمادسازی با جامعه بین‌المللی قرار خواهد داد. آنچه از دولت روحانی انتظار می‌رود این است که اگر تا پیش از این تمام هم و غم خود را معطوف به حل موضوع هسته‌ای قرار داده بود، از این پس ضمن طی طریق برای اجرائی‌شدن مفاد قرار داد، باید سروسامانی هم به اوضاع داخلی کشور بدهد. اگرچه درباره شرایط داخلی، برخی اتفاقات خوب نظیر مجوز به یکی دو حزب اصلاح‌طلب صورت گرفته یا فعالان سیاسی در شرایط بهتری به ابراز نظر پرداختند، اما این همه آن چیزی نیست که از روحانی انتظار می‌رود. فعالان سیاسی هم در گفت‌وگوهای خود با «شرق» همین نکته را مورد اشاره قرار داده و تأکید کردند که روحانی باید از فرصت به‌دست‌آمده توافق، برای اعتماد‌سازی در داخل هم بهره ببرد. روحانی باید با استفاده از اختیاراتش در اصل ١١٣ قانون اساسی که او را مجری قانون اساسی معرفی می‌کند، بتواند در فضای سیاست داخلی هم گشایشی ایجاد کند. گشایشی که بتواند ترک‌های جامعه سیاسی را پر کند و به وعده‌های زمین‌مانده او جامه عمل بپوشاند. از این پس مسئولیت روحانی سنگین‌تر شده است و او را در آغاز راهی قرار داده که اگر به‌درستی آن را بپیماید می‌تواند این‌بار خود بالذات تجمیع‌کننده افکار عمومی و بدنه اجتماعی باشد، موهبتی که تا به امروز آن را عاریت گرفته بود.

توافق و آنچه به دست آمده، خواست عمومی مردم بوده و هست. آقای روحانی با جدیت تمام و نیز آقای ظریف و تیم او با شجاعت و دقت، تعهدی را که به مردم داده بودند، دنبال و طبق آنچه که وعده داده بودند، عمل کردند. زمانی که موضوعی مورد تقاضا و خواست مردم باشد و دولت هم با سربلندی این خواست را دنبال کند، این مردم پشتیبان دولت خواهند شد. نتیجه این می‌شود؛ زمانی که دولت پشتوانه مردمی داشته باشد، در عرصه بین‌المللی می‌تواند استوار باشد و در عرصه داخلی هم تعامل بین کنشگران داخلی افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین پس از حصول این توافق، دولت می‌تواند شرایط مناسب‌تری را در داخل فراهم کند. بخش‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی نیاز دارند، همان‌طور که عرصه دیپلماسی از هشت سال دوران احمدی‌نژاد فاصله گرفت، این بخش‌ها هم از شرایط گذشته فاصله گرفته و دولت و ملت وارد تعامل سازنده شوند. این موضوع می‌تواند خود را در انتخابات سال‌جاری نشان دهد. مردم خواستار برگزاری انتخاباتی هستند که همه نیروها و دلسوزان نظام در آن شرکت کنند و دولت مستلزم به رعایت قانون اساسی باشد.  آقای روحانی باید نشان دهد که می‌تواند با دقت و قدرت در داخل، یک انتخابات فراگیر را برگزار کند و البته توانایی این کار را هم دارد. آقای روحانی البته در این زمینه با توجه به توفیقی که در عرصه بین‌المللی به دست آورده، می‌تواند در این زمینه هم‌ توفیق داشته باشد. ملت انتظار دارد، روحانی همان‌طور که در عرصه بین‌المللی موفق ظاهر شده است، در عرصه مناسبات داخلی هم قانونمند عمل کند. همچنین امیدوارم که آقای روحانی بر مبنای اصل ١١٣ قانون اساسی (اصلی که وظایف ریاست‌جمهوری را برمی‌شمرد) همان‌گونه که تاکنون عمل کرده؛ به وظایف و تکالیف خود عمل کند. در مجموع امیدوارم که از این پس در مناسبات خارجی و داخلی شرایط مناسب‌تری را شاهد باشیم.

مهم‌ترین دستاورد توافق، ایجاد فضای آرامش‌بخش برای مردم و اعتماد به دولت است و توافق هسته‌ای می‌تواند این آرامش را به جامعه بازگرداند. مهم این است که دولت بتواند اعتمادی را که در عرصه بین‌المللی ایجاد شده، در عرصه داخلی هم ایجاد کند و آن را استمرار دهد. مردم در این دوسالی که از عمر دولت گذشته با مشکلات اقتصادی و اجتماعی دست به گریبان بوده‌اند، مشکلاتی که به‌دلیل پررنگ‌شدن مذاکرات هسته‌ای، توجه به آنها کمتر شده بود، بنابراین الان زمانی است که باید دقت ویژه‌ای دراین‌باره صورت بگیرد؛ چراکه مسئولیت دولت سنگین‌تر شده است. دولت باید بتواند افکار عمومی را برای ادامه مسیر خود بسیج کند. این بسیج افکار عمومی از آن جهت می‌تواند مهم باشد که سال‌ جاری با انتخاباتی مواجه هستیم که در صورت همراهی مردم، می‌تواند منجر به تشکیل مجلسی شود که در مسیر یاری به دولت قرار بگیرد. در مجموع آنچه به‌دست آمده این است که حامیان دولت و اصلاح‌طلبان نسبت به جریاناتی که خودشان مسبب موضوعات و مشکلات هشت سال اخیر بوده‌اند، جریان پیروز تلقی می‌شود، بنابراین دولت باید بتواند همان‌طور که موضوع هسته‌ای را حل کرده است، فضای سیاست داخلی را هم مدیریت کند. باید بتوان فضای داخلی را به سمتی سوق داد که تمام جریانات سیاسی امکان حضور و اظهارنظر داشته باشند. به‌هرحال به نظر می‌رسد در داخل هم‌اکنون فضا به‌نفع اصلاح‌طلبان و طرف‌داران دولت است. بر همین اساس هم انتظار جامعه این است که گشایشی در فضای سیاسی کشور ایجاد شود.

 امید به گشایش داخلی

آذر منصوری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب:

توافق هسته‌ای ایران و ١+٥، اولین نتیجه عینی تدبیر و عقلانیت در عرصه مدیریت کشور است. مردم ایران در ٢٤ خرداد ٩٢ با درک صحیح از شرایط دشوار و پیچیده‌ای که کشور با آن مواجه بود، ضمن حضور حداکثری خود با انتخابی عاقلانه، دولت جمهوری اسلامی ایران را به سمت حل‌وفصل مشکلات خود با جامعه جهانی سوق دادند. دولت یازدهم که برآمده از همان انتخابات بود با پشتوانه رأی مردم موفق شد بزرگ‌ترین چالش بین‌المللی ایران را حل کند. رویکرد عقلایی و سازنده دولت تدبیر و امید به ثمر نشست و باید این پیروزی را به مردم ایران و تمام کسانی که در این عرصه تلاش کردند، تبریک گفت. این توافق یک نقطه‌عطف در تاریخ ایران و طرف‌های مذاکره است. دستاورد بزرگ این توافق خروج ایران از ذیل فصل هفتم منشور ملل متحد بود. طولانی‌شدن چندین ساله روند مذاکرات بر پیچیدگی‌ها و بدبینی‌های طرفین افزوده بود. اما به هر روی امروز از سویی نقطه پایانی بر مذاکرات و تحریم‌ها و روز آغاز روندی نو و سازنده است. آنچه از متن توافق به ذهن متبادر می‌شود، این است که ایران فناوری هسته‌ای خود را حفظ کرده و در مقابل تحریم‌های ظالمانه علیه جمهوری اسلامی ایران لغو می‌شود. این دقیقا مصداق یک توافق خوب است. تحریم‌ها به مردم ایران و بسیاری از توانمندی‌های کشور لطمه جدی وارد کرد. فراموش نمی‌کنیم که ندانم‌کاری‌های دولت گذشته تا چه حد بر روند اجرائی کشور تأثیر منفی گذاشت و بر پیچیدگی‌های پرونده هسته‌ای ایران افزود. همان‌طور که تمام مشکلات کشور به‌دلیل تحریم‌ها نبود اکنون و پس از رفع تحریم نیز باید برنامه مدون و مشخصی طراحی کرد و براساس آن به بازسازی امور کشور پرداخت. تحریم‌ها طی یک روند چندساله و بلندمدت آثار مخرب خود را نشان داد و طبیعتا رفع آن به یک‌باره باعث رونق و اصلاح نمی‌شود. باید مقداری صبوری پیشه کرد و با برنامه‌ریزی مناسب به آینده امیدوار بود. امید است پس از حصول توافق با طرف خارجی، شاهد گشایش در امور داخلی کشور باشیم. دولت یازدهم در این مدت تمام تلاش خود را معطوف به حل‌وفصل پرونده هسته‌ای کرد و موفقیت حاصل این تلاش بود. اکنون در کنار بازسازی اقتصاد و ترمیم روابط با جامعه بین‌الملل، می‌توان به سمت عرصه داخلی رفت.

اولین نتیجه توافق این است که بار دیگر لبخند بر لبان مردم ایران نشست و خوشحال شدند؛ چراکه این توافق برگرفته از یک تصمیم مردمی بوده و البته مردم از آن حمایت خواهند کرد. نکته بعدی این است که این توافق، توانست اقتدار دولت و محبوبیت آقای روحانی را چندین برابر کند. چه؛ اگر روحانی امروز دوباره کاندیدا شود، آرای او نسبت به گذشته حداقل یک‌برابرونیم افزایش خواهد داشت، چراکه علاقه مردم به دولت تدبیر و امید افزایش یافته است. در سطح بین‌المللی هم باید به این نکته اشاره کنم که تردیدی نیست که توافق هسته‌ای، منجر به افزایش وجهه و اعتبار جمهوری اسلامی ایران در جهان خواهد شد که نشان می‌دهد ملت ایران اهل گفت‌وگو و تعامل و منطق است. این توافق توانست خسارت‌هایی را که در زمان دولت‌های نهم و دهم بر حیثیت ایران وارد آمد، جبران کند. از این رو هم مردم باید از این توافق حمایت کنند و هم دولت باید از این موقعیت به نفع ملت و در جهت برآورده‌کردن مطالبات آنها استفاده کند. از آقای روحانی تشکر می‌کنم و به آقای ظریف خسته‌نباشید می‌گویم، ولی به آقای روحانی می‌گویم مطالبات دیگری از مردم روی زمین مانده است و مردم منتظر هستند تا در جهت رفع آنها اقدام کنید.

حسن غفوری فرد، فعال سیاسی اصولگرا:

مهم‌ترین دستاورد توافق هسته‌ای مقاومت ما در برابر شش قدرت بزرگ جهانی بود. آن هم درحالی‌که در یک طرف کل قدرت‌های بزرگ هسته‌ای دنیا به اضافه آلمان که قدرت بزرگ اقتصادی‌ای در جهان است قرار داشتند و آن طرف تنها ما بودیم. این خودش نشان‌دهنده اقتدار نظام است. ما به حمدالله به بسیاری از خواسته‌های خود رسیدیم و مهم‌تر از آن اینکه توانستیم درعین مقاومت و پافشاری برخواسته‌های خود به چنین توافقی برسیم و این نکته بسیار مهم این توافق است. متن توافق‌نامه، متن بسیار خوبی است. به اعتقاد من بعد از این حتما رابطه ما با کشورهای جهان بهتر خواهد شد. منطقه شاهد آرامش بیشتری خواهد بود. امکان و امنیت سرمایه‌گذاری خارجی بیشتر و بهتر فراهم می‌شود و ما حتما شاهد گشایش اقتصاد داخلی خواهیم بود. اما اینکه این توافق در سیاست داخلی، به‌ویژه در جریان اصولگرا چه تبعات و تأثیراتی خواهد داشت نیاز به بحث و زمان دارد. چیزی که مشخص است این است که مبانی اصولگرایی ثابت و غیرقابل تغییر است. در داخل جریان اصولگرا هم کسی با کلیت توافق مخالفتی نداشت. رهبری هم با توافق موافق بودند. بحثی که بود حقوق ایران بود که به رسمیت شناخته شود که به حمدالله این اتفاق رخ داد.

داریوش قنبری، نماینده ادوار مجلس:

از همان روز نخست انتخاب دکتر روحانی نتیجه تأثیر گفتمان و رویکرد ایشان در بحث هسته‌ای مشخص بود. به‌هرحال این تغییر گفتمان در مجموع دنبال این بود که این بحث هسته‌ای را به نتیجه برساند و از مذاکره برای مذاکره که در دولت آقای احمدی‌نژاد بدون دستاورد درحال انجام بود، فاصله گرفت. ایشان خطابی هم به تیم قبلی داشتند که مذاکره خواندن بیانیه سیاسی نیست، باید نتیجه داشته باشد و معلوم بود ایشان به‌دنبال نتیجه‌اند. بعدا هم رویکرد دیگری بر کشور حاکم شد که نشان از گزینش گفتمانی برای رسیدن به توافق داشت. بحث استراتژی نرمش قهرمانانه که از سوی رهبری بیان شد، مشخص کرد عزم و اراده جدی برای رسیدن به یک توافق شکل گرفته و ما دنبال این هستیم که توافق حاصل شود. توافقی که درعین‌حال هم دربردارنده حقوق حقه ما باشد و ضمن پیشبرد آن نگرانی‌های جامعه بین‌المللی را هم برطرف کند. بعد از دو سال اکنون این نگاه به نتیجه رسید و ما دیروز شاهد پایان روند آن بودیم. از امروز ما باید پیگیر و شاهد اجرای نتایج مذاکرات باشیم. آنچه ایران از مذاکرات به دست آورده تا این جای کار به نظر من بسیارحائزتوجه و اهمیت است. از یک سو ما حقوق هسته‌ای خود را تثبیت کرده و حضور خود را در باشگاه هسته‌ای به ثبت رسانده‌ایم که دستاورد کمی نیست و از سوی دیگر توانستیم تمامیت ارضی کشور را حفظ کرده و خود را از ذیل تهدید ماده ٤٢ فصل هفتم برهانیم. چون ماده ٤٢ اعمال نشد، متأسفانه در ایران کمتر به آن توجه شده است، درحالی‌که تهدید آن هیچ‌گاه از بین نرفت. الان دیگر کشوری پیدا نمی‌شود که از گزینه نظامی روی میز صحبت کند. دستاورد دیگر ما این است که ما به مبادلات آزاد تجاری با جهان خارج دسترسی پیدا کردیم که زمینه را برای ثبات اقتصادی در داخل فراهم خواهد کرد. در سیاست داخلی فضا برای توجه به حقوق شهروندی و آزادی‌های شهروندان بیشتر خواهد شد و در مجموع به نظر من ما می‌توانیم شاهد توسعه فعالیت‌های سیاسی در داخل کشور باشیم. البته این نگرانی هست که برخی گروه‌های تند‌رو افراطی در جهت سیاه‌نمایی و زیرسؤال‌بردن دستاورد‌های هسته‌ای ورود کنند اما جایگاهی ندارند و تبلیغات منفی آنها به جایی نخواهد رسید. رئیس‌جمهوری هم هشدار دادند که امنیت ملی و منافع ملی را فدای منافع گروهی - جناحی نکنند. به نظرم البته این دلواپسی‌ها دیگر خریداری نخواهد داشت.  

رسیدن به یک توافق خوب با کشورهای قدرتمند جهان بعد از یک ماراتن دوساله سخت، پیش از هر چیز یک نمره ٢٠ را در کارنامه دولت ثبت کرده است. آقای روحانی توانسته است به یکی از مهم‌ترین وعده‌های خود عمل کند. به همین دلیل اعتبار جدیدی را به دست آورده است. این اعتبار اکنون می‌تواند صرف تحقق سایر وعده‌هایی شود که روحانی هنگام مبارزه انتخاباتی به ملت داده است و از سوی دیگر امیدواری بیشتری را در مردم برای تحقق آن وعده‌ها پدید آورده است. البته این توفیق بیش از آنکه به پای روحانی و دولت او نوشته شود به پای نظام جمهوری اسلامی ایران نوشته می‌شود و هرکس را دل در گرو عزت این نظام داشته باشد خرسند و راضی خواهد کرد. تنها کسانی از این توافق ناخرسند و ناامید خواهند بود که منافع آنها در گرو تداوم بحران، انزوای ایران و مغشوش و غیرشفاف‌بودن فضای حکمرانی در ایران است. برای این نوع افراد دوران به سر آمده است. بهتر است بروند و به خوردن آنچه برده‌اند، بسنده کنند تا روزی که به حساب آنها رسیدگی شود.

حصول این توافق بدون پشتیبانی رهبری از تیم مذاکره‌کننده ممکن نبود و تردیدی نیست که حمایت ایشان پشتوانه اجرای این توافق خواهد بود، بنابراین انتظار می‌رود کسانی که بیش از دیگران مدعی تبعیت از رهبری هستند کام مردان را با سخنان غیرمسئولانه که حقد و کینه از میان واژگان آن می‌چکد، تلخ نکنند. نقد دلسوزانه نیاز به تیترهای گزنده و لحن پرخاشگرانه ندارد و چنین تیترها و نقدهایی با نقد دلسوزانه بیگانه‌اند.

اکنون که با این توافق نهال امیدی که مردم با رأی خویش در انتخابات ریاست‌جمهوری پیشین کاشته‌اند تناورتر و استوارتر شده است، انتظار می‌رود گام‌های دولت روحانی برای تحقق سایر وعده‌های او، به‌ویژه در امر اقتصاد و سیاست داخلی استوارتر شود.

انتظار عاجل در آستانه انتخابات مجلس شورای اسلامی تضمین برگزاری یک انتخابات خوب است. انتخاباتی که قانونی، آزاد، عادلانه و سالم باشد. دولت باید اعتبار خود را صرف چنینی انتخاباتی کند و بدون تردید چنین انتخاباتی نهال امید را بیش‌ازپیش بارور خواهد کرد.