چهارشنبه سوری، سنتی که در آتش بدعت ها می سوزد

تدبیر24 »ماهیت این جشن به عنوان میراث فرهنگی ناملموس، تقویت همبستگی ملی و ایجاد شور، نشاط و افزایش امید در جامعه است اما در سالهای اخیر این اهداف مورد تهاجم قرار گرفته و این سنت به دغدغه ای بزرگ و نگران کننده برای جامعه تبدیل شده است.
سنت چهارشنبه سوری نیز همانند دیگر سنت های ایرانی نقشی موثر در صیانت از سرمایه های فرهنگی و تقویت همبستگی ملی و منطقه ای دارد و باید تلاش شود تا مورد تنش و تهدید قرار نگیرد.
ایرانیان همواره ارزش های اخلاقی، انسانی و نیازهای روحی و اجتماعی را مورد توجه خود قرار داده و همین نکته مبانی سنت ها و آیین های بی بدیل ایرانیان را تشکیل می داده است که چهارشنبه سوری نیز براین قاعده استوار بوده و از عوامل همبستگی و پیوند دهنده اقوام و ادیان مختلف ایرانی بوده است.
واژه 'چهارشنبه سوری' از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روزهای هفته است و سوری به معنی سرخ، گرفته شده است.
گرد آوردن بوته، برافروختن آتش و پریدن از روی آن و گفتن عبارت 'زردی من از تو، سرخی تو از من' که به معنای خلاصی آدمی از اندوه و برگشت شادابی و نشاط به جسم و روح تعبیر شده، از مهمترین رسوم شب چهارشنبه سوری است.
چهارشنبه سوری در ایران آئین خاص و تشریفات گوناگون دارد که هر یک از آنها را در گوشه ای از این سرزمین پهناو می توان یافت.
آداب و رسوم رایج چهارشنبه سوری در قرون گذشته شامل آتش افروختن، کوزه شکستن، قاشق زنی، توزیع آجیل مشکل گشا، فال حافظ، فالگوش و پختن آش بوده که این رسوم چند سالی دستخوش تغییرات منفی و گرفتار آسیب های مرگبار شده و نیازمند احیا و اصلاح است.
فخری رضایی، استاد جامعه شناسی دانشگاه اصفهان می گوید: چهارشنبه سوری از نادر آیین هایی زیبا و مشترک بین اقوام ایرانی است که حفظ و انتقال صحیح آن به نسل های جدید توسط بزرگترها لازم است.
او معتقد است: چهارشنبه سوری در تاریخ کهن ایرانیان از جمله مراسم خاص برای استقبال از بهار و جشن های نوروزی و به عنوان یک نماد عالی از نقش بندی هنرمندانه معرفت، هنر و تجربه انسانی که بر تارک ایران بلند می درخشد.
به گفته این جامعه شناس، در گذشته نه چندان دور، بسیاری از مردم در مراسم چهارشنبه سوری بیرون از خانه بودن را ترجیح می دادند، بطوریکه اهالی محل با روشن کردن چند بوته و با پریدن از روی آنها لحظات شاد و مفرحی را برای خود ایجاد می کردند.
وی با بیان اینکه به غیر از پریدن از روی آتش، مراسم دیگری از جمله قاشق زنی، فالگوش ایستادن، دید و بازدید و پخش آجیل و شیرینی شادی بخش این آیین کهن بوده است.
وی با اشاره به نگاه جامعه شناختی به آیین چهارشنبه سوری گفت: نگاه جامعه شناختی، مثبت و رو به آینده است و درمجموع نظری بر پاسداشت انباشتگی فرهنگی دارد.
این جامعه شناس افزود: آتش بازی اگر بدرستی صورت بگیرد می تواند لحظات زیبایی را خلق کند و تا حد زیادی از صدمات و تلفات ناشی از آن بکاهد و این کار نیازمند برنامه ریزی و توجه به مقتضیات روز است.
وی، پریدن از روی آتش و استفاده از مواد محترقه در سال های اخیر را مساله ای مشکل آفرین برای خانواده های ایرانی دانست و گفت: مهم ترین علت وجود برخی معضلات ناشی از چهارشنبه سوری در کشور ایران، آگاهی نداشتن مردم و کمبود فضاهای فرهنگی تفریحی است.
این تحلیلگر مسائل اجتماعی ادامه داد: کنار کشیدن بزرگترها، نبود برنامه و مقابله به جای مفاهمه و انفعال به جای ابتکار از جمله عواملی است که فرصت چهارشنبه سوری را با تهدید و تنش تبدیل کرده است.
رضایی با اشاره به راههای مقابله با حوادث در چهارشنبه سوری گفت: ساده ترین راه مقابله با بی اخلاقی های شایع در روزهای های منتهی به چهارشنبه آخر سال، احتیاط است و در این راستا شهروندان باید از ابزارهای آتش بازی و انفجاری دوری کنند و شادی های بی خطر و پایدارتری را جایگزین آن کنند.
وی، هدایت این مراسم به بیرون از شهر و در محیط های آماده و دارای امکانات امنیتی و درمانی را راهکار مناسب دیگری در این زمینه برشمرد.
این جامعه شناس با اشاره به وظایف دستگاه ها در این زمینه گفت: سیاست ایجاد شادی و نشاط در جامعه یکی از مهم ترین وظایف شهرداری، نیروی انتظامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، آموزش و پرورش و صدا و سیما است.
وی یادآور شد: این دستگاه ها باید با آموزش و نهادینه کردن اخلاق، حقوق شهروندی و گرایش به شادی های واقعی و تأمین امکانات لازم مانند پارک های تخصصی و خانوادگی، سیاست واحدی را برای ایجاد نشاط اجتماعی فراهم آورند.