تدبیر24»پس از انعقاد برجام، ایران با شرکت‌های بزرگ جهان قراردادهایی بست که تا پیش از آن به دلیل محدودیت‌های ایجادشده در پی تحریم‌ها امکان آن وجود نداشت. حال اما با حضور تندرویی مانند ترامپ در کاخ سفید و رویکرد منفی وی نسبت به برجام و هرگونه تعامل با ایران چنین قراردادهایی در معرض خطر قرار گرفته‌اند. به تازگی پایگاه خبری واشنگتن‌فری‌بیکن به نقل از منابع آگاه گزارش داد که دولت آمریکا برای لغو قرارداد میان شرکت هواپیماسازی بوئینگ و ایران تحت فشار روزافزون کنگره قرار دارد. در همین راستا و برای بررسی احتمال رخ دادن چنین اتفاقی هادی حق‌شناس، اقتصاددان، با «آرمان» گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید.
احتمال فسخ قرارداد بوئینگ با ایران تا چه حد جدی محسوب می‌شود و تحلیل شما در مورد آینده این همکاری چیست؟
قرارداد با بوئینگ یا سایر قراردادهای این‌چنینی اقتصادی است و معمولا شرکت‌های حرفه‌ای در دنیای بین‌الملل تلاش می‌کنند قراردادهایشان را حفظ کنند، مگر اینکه پارامترها یا مولفه‌های سیاسی عامل اخلال در این‌گونه قراردادها شود؛ مانند قراردادهایی که ما در پارس جنوبی (پیش از تحریم‌های ظالمانه) داشتیم و بر اساس قطعنامه‌های شورای امنیت دچار مشکل شد. امروز ما به‌لحاظ حقوقی مشمول تحریم سازمان ملل نیستیم، بلکه ممکن است آمریکایی‌ها دست به تصویب تحریم‌های یکجانبه یا ایجاد موانعی برای ادامه همکاری شرکت‌ها بزنند. طبعا هرقراردادی تعهداتی برای طرفین در نظر گرفته و این‌گونه نیست که بوئینگ یا هر شرکت دیگری در دنیا بتواند و بخواهد قرارداد خود را یکطرفه فسخ کند. این‌گونه نیست که امکان چنین اتفاقی وجود نداشته باشد و احتمال دارد که فشارهای سیاسی موجب لغو قرارداد شود، اما مطمئنا زیان‌های بیشتری متوجه بوئینگ خواهد شد، چراکه ایران در هر حال قابلیت استفاده از انتخاب‌های دیگری مانند ایرباس یا سایر شرکت‌های هواپیماسازی بزرگ دنیا را دارد. از آنچه تاکنون با اظهارنظرهای متناقض ترامپ و سایر مقامات آمریکایی دریافت کرده‌ایم، برمی‌آید که این مواضع بیشتر برای مشوش کردن افکار عمومی در جهان است و توصیه‌هایی که گاه به اروپایی‌ها جهت عدم سرمایه‌گذاری اقتصادی در ایران می‌شود هم در همین مسیر ارزیابی می‌شود. اروپایی‌ها همان‌طور که در مورد برجام موضع آمریکا را نمی‌پذیرند، حتما در مورد سرمایه‌گذاری‌های اقتصادی هم به خواست آمریکا مسیر خود را تغییر نخواهند داد. اگرآمریکا قرارداد بوئینگ را قطع کند ناخودآگاه ایران را به سمت قراردادهای تجاری با اروپا و کشورهای آسیایی جنوب شرقی مانند چین سوق داده و مطمئنا بازنده اصلی این اتفاق از بعد سیاسی و اقتصادی حاکمیت آمریکا و شرکت‌های آمریکایی خواهند بود.
یکی از مباحث مطرح‌شده ایجاد اشتغال این قرارداد برای خود آمریکایی‌هاست. از نظر شما فسخ این قرارداد موجب ضرر آمریکایی‌ها از این جنبه می‌شود؟
طبیعتا هر کالایی که ساخته شود، چه یک هواپیمای بزرگ، چه کشتی یا قطعه بزرگ الکترونیکی، منجر به اشتغال می‌شود. مگر قراردادهایی که در چندسال اخیر با کره بستیم، موجب اشتغال‌زایی در آن کشور نشد؟ طبیعی است هر محصولی که از خارج خریداری می‌شود، نتیجه و حاصل اشتغال جمع کثیری خواهد بود و در این قضیه شکی وجود ندارد. به طور مثال وقتی نفتمان را تبدیل به محصولات پتروشیمی می‌کنیم، منجر به اشتغال در کشورمان می‌شود. بحثی که وجود دارد، این است که در چنین قراردادهایی نفع دوجانبه وجود دارد و به همین دلیل حفظ آن به سود دو طرف است. معمولا هر کشوری زمانی سراغ خرید از کشورهای خارجی می‌رود که توان تولید آن محصول را در داخل نداشته باشد. اگر خود ما توانایی، امکانات و تکنولوژی ساخت هواپیما را داشتیم، طبعا به خارج از کشور نیازی نبود، اما اکنون این‌گونه نیست.
فشارهای احتمالی آمریکا به اروپایی‌ها امکان تاثیرگذاری بر قراردادهای این شرکت‌ها با ایران را دارد، یا آنان بر تعهدات خود پایدار می‌مانند؟
مطمئنا تحریم‌های یکجانبه آمریکا تاثیری بر روابط ایران با اروپا یا سایر کشورهای جهان ندارد. اگر تحریم‌ها قبلا اثر داشت، به این علت بود که منشأ آن شورای امنیت سازمان ملل بود و قطعنامه‌های سازمان ملل سایر کشورها را ملزم به اجرای تعهدات می‌نمود، اما تحریم‌های احتمالی‌ای که از طرف آمریکا تصویب شود، هیچ الزامی برای اروپایی‌ها ایجاد نمی‌کند.
آیا این احتمال وجود ندارد که آمریکا دست به تحریم شرکت‌های اروپایی‌ای بزند که قصد تجارت با ایران را دارند و از این طریق عاملی جهت بازداشتن این شرکت‌ها از حفظ قرارداد با ایران ایجاد کند؟
همه این مسائل به نفع اقتصادی ربط دارد. آمریکایی‌ها قبل از مسائل هسته‌ای ایران قانون داماتو را در مورد سرمایه‌گذاری بیش از حدود 300 میلیون دلار در نفت وگاز ایران مصوب کرده بودند، ولی اروپایی‌ها هیچ‌گاه آن را رعایت نکردند. بنابراین باید توجه داشت که چنین تحریم‌های یکجانبه‌ای هرگز مانند تحریم‌های منتج از قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل نخواهد بود.
ایران چه اقداماتی را باید در این مورد در دستور کار قرار دهد؟
ایران باید در عین حال که توجه به توان داخلی و تحقق شعار اقتصاد مقاومتی را در دستور کار قرار می‌دهد، با کشورهای آسیای جنوب شرقی و کشورهای اروپایی که روابط اقتصادی و صنعتی بلندمدت با آنها داشت، مراودات خود را جهت تامین نیازهایی که در داخل کشور قابل تامین نیست، گسترش دهد. در این مورد باید نگاه به انتقال تکنولوژی به داخل کشور باشد، چون در هر حال تا زمانی که انقلاب اسلامی ماهیت خود را حفظ کند، چنین چالش‌هایی برای ایران وجود خواهد داشت.
ارسال به دوستان 
نسخه چاپی 
